@article { author = {حداد عادل, غلامعلی}, title = {}, journal = {Namaeh Farhangistan}, volume = {17}, number = {3}, pages = {3-9}, year = {2018}, publisher = {Academy of Persian Language and Literature}, issn = {1025-0832}, eissn = {}, doi = {}, abstract = {}, keywords = {}, title_fa = {سی‌سالگی فرهنگستان}, abstract_fa = {نخستین جلسۀ شورای فرهنگستان زبان و ادب فارسی روز دوشنبه بیست‌وششم شهریورماه یکهزاروسیصدوشصت‌ونه برگزار شده‌است. بنابراین، در سال یکهزاروسیصدونودونه فرهنگستان سی‌ساله شده‌است و بجاست در سرمقالۀ شمارﮤ ۶۷ نامۀ فرهنگستان به مناسبت سی‌سالگی فرهنگستان سخنی گفته شود. می‌توان سرمقاله را به بیان دستاوردها و اقدامات فرهنگستان اختصاص داد و به کمک آمار و ارقام «کارنامۀ سی‌سالۀ» آن را منتشر کرد، اما راه دیگری نیز وجود دارد و آن اعلام سیاست‌ها و دیدگاه‌ها و خط‌مشی‌های اصولی و راهبردهایی است که فرهنگستان در این سی سال در پیش داشته یا براثر تجربه بدان‌ها رسیده‌است. در این مقاله، راه دوم برگزیده شده‌است.}, keywords_fa = {}, url = {https://nf.apll.ir/article_129997.html}, eprint = {https://nf.apll.ir/article_129997_4f4b2582c9f1af28d2c5ae881ca7ec1f.pdf} } @article { author = {قائم‌مقامی, سید احمدرضا and خطیبی, ابوالفضل}, title = {}, journal = {Namaeh Farhangistan}, volume = {17}, number = {3}, pages = {11-40}, year = {2018}, publisher = {Academy of Persian Language and Literature}, issn = {1025-0832}, eissn = {}, doi = {}, abstract = {}, keywords = {}, title_fa = {«به ماه سفندارمد روز ارد»}, abstract_fa = {ارد (پهلوی: ard؛ اوستایی: aṣ̌i-؛ ایرانی باستان: *árti- یا *ə́rti-)، یکی از ایزدان زردشتی است که روز بیست‌وپنجم ماه به نام او نام‌گذاری شده‌است و تلفظ آن به فتح اول مشهور است. ولی ازآنجاکه در شاهنامه چند بار با یزدگِرد (به کسر گاف) قافیه شده، قاعدتاً باید در زمان فردوسی اِرد (به کسر اول) تلفظ شده باشد. برخی محققان معتقدند که در این بیت‌ها فردوسی به مقتضای قافیه این کلمه را اِرد تلفّظ کرده و برخی دیگر معتقدند که همان اَرد تلفّظ کرده، منتها باز هم به مقتضای قافیه یزدگِرد را یزدگَرد (به فتح گاف) خوانده‌است. در این مقاله با عرضۀ شواهدی از یک متن فارسی نو به خط مانوی و برخی فرهنگ‌های کهن فارسی ـ فارسی و فارسی ـ عربی نشان داده شده‌است که در آغاز فارسی نو، در کنار اَرد، یک تلفّظ erd یا ird نیز وجود داشته و گویا همین تلفّظ کهن تلفّظ غالب نیز بوده‌است. با آنکه دربارﮤ اشتقاق این کلمه در ایرانی باستان بحث‌های بسیاری میان محققان غربی درگرفته، درمورد آن اتفاق نظری به‌وجود نیامده و تنها بعضی قرینه‌ها و نشانه‌ها ممکن است اشتقاق آن را از یکی از سه ریشۀ ar تأیید و نظر مخالف را تضعیف کند، یکی ریشۀ ar به معنای «به حرکت درآوردن»، «روانه کردن» و «فرستادن» (یا معنای لازم یا مجهول این افعال)، دیگری ریشۀ ar به معنای «بخشیدن»، «فراهم کردن»، و سدیگر ریشۀ ar به معنای «رسیدن». در این نوشته در تأیید هریک از این سه، مخصوصاً اولینِ آنها، دلایلی آمده‌است. به لحاظ درجۀ مصوتِ هجای ریشۀ کلمه نیز به نظر نمی‌رسد که بتوان از میان *árti- و *ərti- یکی را کاملاً اثبات کرد و دیگری را به‌کلی کنار نهاد؛ در این نوشته به قراینی *árti- رجحان داده شده‌است. با این حال، در صورت درست بودن شق دوم نیز، به نظر نویسندگان، علت کسرﮤ حرف اول کلمه را نباید در ایرانی باستان جست‌وجو کرد و به احتمال بسیار کامی شدن ثانوی مصوت اول کلمه، در نخستین ادوار فارسی دری یا مدتی پیش از آن، باعث این تغییر در تلفظ شده‌است.}, keywords_fa = {}, url = {https://nf.apll.ir/article_129998.html}, eprint = {https://nf.apll.ir/article_129998_a60a84a32441373e900d1b653049dd8e.pdf} } @article { author = {نغزگوی کهن, مهرداد}, title = {}, journal = {Namaeh Farhangistan}, volume = {17}, number = {3}, pages = {41-59}, year = {2018}, publisher = {Academy of Persian Language and Literature}, issn = {1025-0832}, eissn = {}, doi = {}, abstract = {}, keywords = {}, title_fa = {تغییر نقش دستوری واژﮤ تازه در زبان فارسی}, abstract_fa = {در این مقاله ضمن مقایسۀ دستوری‌شدگی و کاربردی‌شدگی، بر اهمیت تمایز این دو و مخصوصاً نقش کاربردی‌شدگی در تکوین گفتمان‌نماها تأکید خواهیم کرد. چنین بحثی بستر مناسب را برای رسیدن به هدف اصلی این مقاله، یعنی بررسی شیوﮤ تکوین گفتمان‌نمای تقابلی تازه فراهم می‌سازد. داده‌های عینی از کاربردهای تازه در بافت‌های مختلف نشان‌دهندﮤ گذر کلمۀ تازه از سه مرحله برای تبدیل به یک گفتمان‌نما است. یکی از رایج‌ترین و پربسامدترین نقش‌های تازه، کاربرد این جزء در مقام صفت است. این مرحلۀ آغازین ناظر بر معنای اولیه یا منبع برای معنای هدف یا نهاییِ گفتمان‌نمای تقابلی تازه است. صفت تازه در مرحلۀ بعدی از رهگذر دستوری‌شدگی تبدیل به قید می‌شود و به‌صورت جامد و تصریف‌ناپذیر درمی‌آید. تبدیل تازه به قید موجب آزادی توزیعی و حرکت آن به آغاز کلام می‌شود. همین امر زمینه را برای کاربردی‌شدگی و تبدیل این جزء به گفتمان‌نمای تقابلی فراهم می‌سازد. در این مرحله، ذهنی‌شدگی، یعنی دلالت جزء مورد نظر بر نگرش گوینده بارز است. بنابر‌این، مسیر تحول تازه را می‌توان با نمودار مرحله‌ای «صفت > قید > گفتمان‌نما» نشان داد.}, keywords_fa = {گفتمان‌نما,دستوری‌شدگی,کاربردی‌شدگی,ذهنی‌شدگی,فارسی}, url = {https://nf.apll.ir/article_129999.html}, eprint = {https://nf.apll.ir/article_129999_9a623706abe438ac2d50f27fd6981e25.pdf} } @article { author = {راسخ مهند, محمد}, title = {}, journal = {Namaeh Farhangistan}, volume = {17}, number = {3}, pages = {60-74}, year = {2018}, publisher = {Academy of Persian Language and Literature}, issn = {1025-0832}, eissn = {}, doi = {}, abstract = {}, keywords = {}, title_fa = {«او کور به دنیا آمد»؛ معرفی مسند تشریحی در زبان فارسی}, abstract_fa = {در این مقاله به تعیین مقوله و نقش دستوری کلمۀ کور در جملۀ «او کور به دنیا آمد» و جملاتی نظیر آن پرداخته‌ایم. با توجه به استدلال‌های ارائه‌شده، به نظر نگارنده مقولۀ دستوری کور صفت است، نه قید. اما نکتۀ دیگر نقش دستوری این کلمه است. به نظر می‌رسد این ساخت از ساخت‌هایی است که در زبان فارسی بررسی نشده‌است و ساختی است که زبان‌شناسان آن را «ساخت تشریحی» می‌نامند. از این حیث در این جمله نقش دستوری کلمۀ کور نقش مسند و از نوع تشریحی است. استدلال‌هایی برای این امر ارائه شده‌است. }, keywords_fa = {صفت,قید,مسند,ساخت تشریحی,ساخت نتیجه‌ای}, url = {https://nf.apll.ir/article_130021.html}, eprint = {https://nf.apll.ir/article_130021_265740f079efe0e72a59360655985639.pdf} } @article { author = {رحیمی, حسینعلی}, title = {}, journal = {Namaeh Farhangistan}, volume = {17}, number = {3}, pages = {75-92}, year = {2018}, publisher = {Academy of Persian Language and Literature}, issn = {1025-0832}, eissn = {}, doi = {}, abstract = {}, keywords = {}, title_fa = {دلایل نسخه‌شناختی در ردّ انتساب ترجمۀ تفسیر طبریِ موجود به علمای ماوراءالنهر}, abstract_fa = {کتاب ترجمۀ تفسیر طبری را یکی از کهن‌ترین متون نثر فارسی و نخستین ترجمه‌ و تفسیر قرآن به زبان فارسی دانسته‌اند. علامه قزوینی در مقاله‌ای که در ذیقعدﮤ ۱۳۴۱ هجری (تیر 1302) نوشته‌است، کتاب ترجمۀ تفسیر طبری را به‌عنوان یکی از قدیم‌ترین کتاب‌های زبان فارسی برمی‌شمارد. مقالۀ یادشده در پاسخ مدیر مجلۀ ایرانشهر نوشته شده که از قزوینی خواسته بود «قدیم‌ترین کتاب در زبان فارسی حالیّه» را معرفی کند و قزوینی در پاسخ سه کتاب‌ ترجمۀ تاریخ طبری، ترجمۀ تفسیر طبری و کتاب الابنیة عن حقایق الادویة را که هر سه در «ازمنۀ متقاربه» نوشته شده‌اند، معرّفی می‌کند.}, keywords_fa = {}, url = {https://nf.apll.ir/article_130080.html}, eprint = {https://nf.apll.ir/article_130080_4954336ce83363459054213988fadd9c.pdf} } @article { author = {ذبیحی, رحمان}, title = {}, journal = {Namaeh Farhangistan}, volume = {17}, number = {3}, pages = {93-108}, year = {2018}, publisher = {Academy of Persian Language and Literature}, issn = {1025-0832}, eissn = {}, doi = {}, abstract = {}, keywords = {}, title_fa = {اشعار نویافته از انوری}, abstract_fa = {با اینکه دیوان انوری پس از چاپ‌های سنگی یک بار به همت سعید نفیسی و یک بار دیگر به کوشش محمدتقی مدرس رضوی تصحیح شده، هنوز اشعاری از او در مطاوی نسخه‌ها مغفول مانده و منتشر نشده‌است. این امر ناشی از دسترسی نداشتن مصححان به برخی نسخه‌های کهن و غفلت از تصحیح و انتشار تمام اشعار موجود در دست‌نویس‌های مورد استفاده‌است. موضوع این پژوهش معرفی و انتشار ۴۳ بیت نویافته از انوری، شامل ۴ غزل، ۴ قطعه و ۲ رباعی، بر مبنای پنج نسخۀ کهنِ دیوان او از سدﮤ هفتم تا نهم هجری است. از میان نسخه‌های مورد استفاده در این پژوهش چهار نسخه از دسترس مصححان دور مانده و یک دست‌نویس نسخۀ اساس تصحیح مدرس رضوی بوده‌است. در اثبات تعلق اشعار نویافته به انوری گذشته از پشتوانۀ نسخه‌ها که همه از نسخه‌های کهن و معتبر دیوان انوری محسوب می‌شوند، از قراین سبک‌شناختی نیز استفاده شده‌است. همچنین برخی ابهاماتِ اشعار، نظیر هویت دو تن از ممدوحان، روشن شده‌است.}, keywords_fa = {}, url = {https://nf.apll.ir/article_130084.html}, eprint = {https://nf.apll.ir/article_130084_44485450dfd7f97456d2585736407d16.pdf} } @article { author = {بگ‌جانی, عبّاس}, title = {}, journal = {Namaeh Farhangistan}, volume = {17}, number = {3}, pages = {109-119}, year = {2018}, publisher = {Academy of Persian Language and Literature}, issn = {1025-0832}, eissn = {}, doi = {}, abstract = {}, keywords = {}, title_fa = {تعیین علائم اختصاری نسخه‌ها در تصحیح متون}, abstract_fa = {یکی از کارهای اولیه در تصحیح متون، تعیین علائم اختصاری برای نسخه‌های مبنای تصحیح است؛ علائم معنی‌داری که به نوعی با نسخه‌ها در پیوند باشند و به آسانی ذهن خواننده را به آن‌ها ارجاع دهند و اِشکال تداخل با نسخه‌بدل‌ها نیز برای آنها قابل تصور نباشد. مصححان متون فارسی، تا امروز کمتر در این موضوع سخن گفته‌اند و قواعد مشخصی برای آن تعیین نکرده‌اند. بیشتر آنان در کار خود، برمبنای ذوق و سلیقه عمل کرده‌اند و این شیوه کاستی‌هایی در متن پدید آورده و برای خوانندگان نیز مشکلاتی در پی داشته‌است. در این مقاله نگارنده با بررسی منتقدانۀ شیوه‌های معمول مصححان در تعیین رمز نسخه‌ها، معیارهای روشنی در این زمینه پیشنهاد کرده و امیدوار است که توجه به آنها، کاستی‌ها و مشکلات مذکور را رفع کند.}, keywords_fa = {علائم اختصاری,رمز نسخه‌ها,تصحیح متون,شیوه‌های تصحیح,قواعد علمی}, url = {https://nf.apll.ir/article_130088.html}, eprint = {https://nf.apll.ir/article_130088_8c7143d7552a528e10e6269ceb2d3bab.pdf} } @article { author = {چرمگی عمرانی, مرتضی}, title = {}, journal = {Namaeh Farhangistan}, volume = {17}, number = {3}, pages = {121-139}, year = {2018}, publisher = {Academy of Persian Language and Literature}, issn = {1025-0832}, eissn = {}, doi = {}, abstract = {}, keywords = {}, title_fa = {ضرورت تصحیح مجدد شاه‌اسماعیل‌نامۀ قاسمی گنابادی بر پایۀ نسخه‌ای نویافته}, abstract_fa = {قاسمی گنابادی از شاعران توانمند و پرکار سدﮤ دهم هجری است. او منظومه‌های حماسی درخوری از خود برجای گذاشته‌است. در این مقاله نسخه‌ای نویافته از شاه‌اسماعیل‌نامه معرفی شده‌است که به شمارﮤ ۷۳۵۰/۱۳۸o- در کتابخانۀ مرکزی دانشگاه پنجاب لاهور نگهداری می‌شود. این نسخه به دلیل قدمت تاریخ کتابت، نداشتن افتادگی در متن، رعایت ترتیب و توالی منطقی بیت‌ها و داشتن ضبط‌های دقیق و درست در صدر نسخه‌های شناسایی‌شدﮤ این منظومه است. مقابلۀ این نسخه با متن چاپی شاه‌اسماعیل‌نامه نشان می‌دهد که علی‌رغم زحمات فراوان مصحح، این منظومه نیازمند تصحیح مجدد است.}, keywords_fa = {شاه‌اسماعیل‌نامه,قاسمی گنابادی,شاهنامۀ ماضی,نسخۀ دانشگاه پنجاب لاهور,تصحیح}, url = {https://nf.apll.ir/article_130092.html}, eprint = {https://nf.apll.ir/article_130092_bed2ddb4b02da7c141f4f30a6d51672d.pdf} } @article { author = {راسخ مهند, محمد}, title = {}, journal = {Namaeh Farhangistan}, volume = {17}, number = {3}, pages = {140-146}, year = {2018}, publisher = {Academy of Persian Language and Literature}, issn = {1025-0832}, eissn = {}, doi = {}, abstract = {}, keywords = {}, title_fa = {ادامۀ بحث «ویرایش و دستور زبان»}, abstract_fa = {در دو شمارﮤ اخیر مجلۀ نامۀ فرهنگستان دو مطلب دربارﮤ ارتباط بین ویرایش و دستور زبان منتشر شده‌است. ابتدا مطلبی از حسین سامعی با عنوان «ویرایش و دستور زبان» (شمارﮤ ۶۵، ص ۱۵۱ـ۱۶۰) منتشر شد و سپس امید طبیب‌زاده بحث را با مطلبی با عنوان «دربارﮤ ویرایش و دستور زبان» (شمارﮤ ۶۶، ص ۱۳۸ـ۱۴۵) ادامه داد. همچنین علاءالدین طباطبایی در سرمقالۀ شمارﮤ ۶۶ به بحث دربارﮤ «زبان نامۀ فرهنگستان» پرداخت. من ابتدا به‌طور فشرده دیدگاه‌های مطرح‌شده در دو مطلب نخست را مرور می‌کنم، و در ادامه نظر خود را درمورد اهمیت دستور زبان در ویرایش بیان می‌کنم و نکته‌ای درمورد مطلب طباطبایی نیز اضافه می‌کنم.}, keywords_fa = {}, url = {https://nf.apll.ir/article_130093.html}, eprint = {https://nf.apll.ir/article_130093_10abb4b657467de3e016842431da50ae.pdf} } @article { author = {زرشناس, زهره}, title = {}, journal = {Namaeh Farhangistan}, volume = {17}, number = {3}, pages = {147-151}, year = {2018}, publisher = {Academy of Persian Language and Literature}, issn = {1025-0832}, eissn = {}, doi = {}, abstract = {}, keywords = {}, title_fa = {دریغا تهی از تو ایران‌زمین}, abstract_fa = {گذر بعضی روزها چنان سنگین و سهمگین است که گذشتن این لحظه‌های خاکستری و تلخ گویی بهای جان می‌طلبد و تهی از شادی و طراوت، انگیزه و امید را می‌کشد و نابود می‌کند. سه‌شنبه ۷ مرداد ماه ۱۳۹۹، یکی از همان روزها، استاد بدرالزمان قریب (تولد اول شهریور ۱۳۰۸) را در نهایت بهت و ناباوری از دست دادیم.}, keywords_fa = {}, url = {https://nf.apll.ir/article_130095.html}, eprint = {https://nf.apll.ir/article_130095_040c1a01abe3e782ad49dfff745aa47e.pdf} } @article { author = {غفوری, فرزین}, title = {}, journal = {Namaeh Farhangistan}, volume = {17}, number = {3}, pages = {153-155}, year = {2018}, publisher = {Academy of Persian Language and Literature}, issn = {1025-0832}, eissn = {}, doi = {}, abstract = {}, keywords = {}, title_fa = {یادبود و بزرگداشت دکتر جمشید گیوناشویلی}, abstract_fa = {دکتر جمشید گیوناشویلی از ایران‌شناسان برجستۀ جهان چهار سال پیش در پنجم بهمن‌ماه ۱۳۹۵ در تفلیس چشم از جهان فروبست. وی زاده و پروریدﮤ عصر پرتلاطمی بود که سخت تحت تأثیر دو جنگ جهانی و وقوع انقلاب‌های ایدئولوژیک قرار داشت. انقلاب بلشویکی ۱۹۱۷ روسیه نه‌تنها برای بسیاری از روس‌ها پرآسیب بود، برای شمار انبوهی از مردمان تابعۀ امپراتوری روسیه نیز فاجعه‌بار بود. در گرجستان خاندان گیوناشویلی، در‌حالی‌که پدربزرگ استاد کشیشی ارتدکس بود، از یک سو، با سیاست محدودسازی و دین‌زدایی کمونیست‌ها و از سوی دیگر، با جوّ اختناق استالینی و حذف دگراندیشان مواجه شد؛ عموی استاد که پزشکی سرشناس بود با عنوان موهوم «دشمن خلق» در ۱۹۲۴ اعدام شد و خانوادﮤ استاد در سال ۱۹۲۹ به‌ناچار از گرجستان به ایران مهاجرت کردند. پدر استاد، شالوا (شالیکو) گیوناشویلی، در سال‌های اقامت در ایران به‌عنوان مهندس در کار ساخت راه‌آهن سراسری ایران مشارکت می‌کرد. در این زمان بود که جمشید گیوناشویلی در تهران به سال ۱۹۳۱/۱۳۱۰ چشم به جهان گشود.}, keywords_fa = {}, url = {https://nf.apll.ir/article_130096.html}, eprint = {https://nf.apll.ir/article_130096_4a62632adc00760e7cabfac3c28c4e6c.pdf} } @article { author = {گیوناشویلی, جمشید}, title = {}, journal = {Namaeh Farhangistan}, volume = {17}, number = {3}, pages = {156-162}, year = {2018}, publisher = {Academy of Persian Language and Literature}, issn = {1025-0832}, eissn = {}, doi = {}, abstract = {}, keywords = {}, title_fa = {وابستگی معنایی باد و بوی در شعر فارسی}, abstract_fa = {نمایندﮤ موفق و پُرکار مکتب توانمند ایران‌شناسی مسکو، محمد نوری عثمانف، پژوهشگر مسلّمِ متن‌شناسی، لغت‌شناسی و فرهنگ‌شناسی فارسی و تاریخ ادبیات کلاسیک فارسی، به‌ویژه شاهنامۀ فردوسی و رباعیات عمرخیام است. یکی از حوزه‌های تحقیقاتی عثمانف سبک‌شناسی نظم فارسی است. در اثر پرارزش سبک شعر فارسی در سدﮤ چهارم هجری (مسکو ۱۹۷۱) تلاش‌های چندین‌سالۀ محقق نتیجه‌گیری شده‌است. از لحاظ روش بررسی و تحلیل، این اثر وزین عثمانف جهت تألیف مقالۀ ارائه‌شده زمینه‌ساز بود.}, keywords_fa = {}, url = {https://nf.apll.ir/article_130097.html}, eprint = {https://nf.apll.ir/article_130097_1b4dc88735df83aa80e590615d521bb8.pdf} }