گِل یا آهو؟ (پیشنهادی دربارۀ تصحیح واژه‌ای در کتاب نهم دینکرد)

چنگیز مولایی

دوره 20، شماره 4 ، اسفند 1400، ، صفحه 3-10

https://doi.org/10.22034/nf.2022.146095

چکیده
  چکیده: براساس گواهی‌های متون ایرانی، فرّۀ کیانی به شکل‌‌های مختلف، ازجمله عقاب یا شاهین، قوچ یا رنگ، غُرم و گور تجلّی می‌‌یابد و شاه قانونی ایران را همراهی می‌‌کند؛ امّا در کتاب نهم دینکرد، در ذکر اخبار گمراهی کی‌‌کاوس بر اثر فریبِ دیو خشم و تاختن آن شاه ورجاوند تا لبۀ تاریکی، فرّۀ کیان برخلاف موارد مذکور به صورت «گِل» (با ...  بیشتر

روند اجباری شدن «بـ ــ» در افعال مرکّب و پیشوندی: تحوّلی جاری در نظام وجه فارسی امروز

روح‌اللّه مفیدی؛ سپیده کوه‌کن

دوره 22، شماره 3 ، مهر 1402، ، صفحه 3-25

https://doi.org/10.22034/nf.2023.180989

چکیده
  : این مقاله با هدف بررسی الگوی کاربرد «بـ ـ» با افعال مرکّب و پیشوندی در وجه التزامیِ زمان حال و وجه امری تدوین شده است. پیکرۀ پژوهش و آمارهای حاصل، از قضاوت 12 سخن‌گوی زبان فارسی درخصوص کاربرد یا عدم کاربرد «بـ ـ» با افعال مرکّب و پیشوندی فراهم شده و هر سخن‌گو در پرسش‌نامه‌‌ها ترجیح کاربردیِ خود را ثبت کرده است (جمعاً 31548 ...  بیشتر

جدول طبقه بندی وزنهای شعر فارسی و شیوۀ ‌نام‌گذاری وزن‌ها

علی اصغر قهرمانی مقبل

دوره 17، شماره 1 ، فروردین 1397، ، صفحه 5-34

چکیده
  طبقه‌بندی وزن‌های شعر فارسی از مهم‌ترین مسائل عروض و اساسی‌ترین مشغله‌های علمای عروض جدید فارسی بوده ‌است. ما در این مقاله پس از تبیین روش خلیل‌بن احمد در طبقه‌بندی وزن‌های شعر عربی و بیان کارآمدی آن، در تکمیل تلاش‌های عروضیان معاصر فارسی، با تلفیق روش الول ‌ساتن و نجفی، «جدول طبقه‌بندی وزن‌های شعر فارسی» را طراحی و ...  بیشتر

تمام مقالاتی که در شماره 70 نامه فرهنگستان (ادبیات تطبیقی) منتشر شده است.
دوره 18، شماره 2 ، تیر 1398، ، صفحه 9-204

چکیده
  تمام مقالاتی که در شماره 70 نامه فرهنگستان (ادبیات تطبیقی) منتشر شده است.  بیشتر

«به ماه سفندارمد روز ارد»

سید احمدرضا قائم‌مقامی؛ ابوالفضل خطیبی

دوره 17، شماره 3 ، مهر 1397، ، صفحه 11-40

چکیده
  ارد (پهلوی: ard؛ اوستایی: aṣ̌i-؛ ایرانی باستان: *árti- یا *ə́rti-)، یکی از ایزدان زردشتی است که روز بیست‌وپنجم ماه به نام او نام‌گذاری شده‌است و تلفظ آن به فتح اول مشهور است. ولی ازآنجاکه در شاهنامه چند بار با یزدگِرد (به کسر گاف) قافیه شده، قاعدتاً باید در زمان فردوسی اِرد (به کسر اول) تلفظ شده باشد. برخی محققان معتقدند که در این بیت‌ها فردوسی ...  بیشتر

توضیحی دربارۀ چند بیت منطق‌الطّیر

محمود عابدی

دوره 17، شماره 2 ، تیر 1397، ، صفحه 11-29

چکیده
  منطق‌الطّیر عطّار نیشابوری منظومۀ تمثیلی و عرفانی مشهوری است که بارها تصحیح شده و به طبع رسیده‌است. دربارۀ اصل و اهمیّت این منظومه و دقایق عرفانی و ارزش‌های زبانی آن نیز سخنان سودمند و فراوانی گفته شده‌است. با اینکه زبان عطّار، به‌خصوص در منطق‌الطّیر، ساده و روشن و تقریباً خالی از هر نوع صنعتگری است، در این مثنوی ۴۷۰۰ بیتی و پدیدآمدۀ ...  بیشتر

کارکرد وجهی فعل ماضی در فارسی میانه

احسان چنگیزی

دوره 20، شماره 4 ، اسفند 1400، ، صفحه 11-30

https://doi.org/10.22034/nf.2022.146096

چکیده
  چکیده: در زبان فارسی میانۀ کتابی، ابزارهای مختلفی برای بازنمایی مفاهیم وجهی به‌کار رفته‌است. فعل ماضی یا همان صفت فعلی گذشته که نمود تام را نشان می‌‌داده، در برخی جملات برای دلالت بر امری به‌کار رفته‌است که در آینده اتفاق می‌‌افتد، اما وقوع آن از نظر گوینده کامل است. در چنین بافت‌هایی، فعل ماضی بر مفهوم وجهی قطعیت دلالت کرده‌است. ...  بیشتر