مقاله پژوهشی
واژه‏‌سازی در فارسی از منظر یک نظریۀ نام‏شناختی

اسلام هورن؛ مجتبی منشی‌زاده

دوره 21، شماره 1 ، فروردین 1401، صفحه 28-47

https://doi.org/10.22034/nf.2022.148001

چکیده
  نظریۀ پاول اشتکاور[1] نظریه‏‌ای با رویکرد جدید به فرایند واژه‏سازی در زبان است که، در عین اتخاذ رهیافت نقشی - ساختی[2] مکتب پراگ، از منظر شناختی[3] به فرایند واژه‏‌سازی نگاه می‏‌کند. این نظریه به واژه‏ از منظر نام‏شناختی، یعنی حرکت از مفهوم به‏ سوی واژه، می‏پردازد. براساس این نظریه، نقطۀ آغاز ساخت واژه تحلیل یک مفهوم مرتبط ...  بیشتر

مقاله پژوهشی
انگیزش در اصطلاحات علمی: مطالعۀ موردی ‌واژه‌های فیزیک مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی

رؤیا خدادادی؛ فرشید سمایی؛ رضا عطاریان

دوره 21، شماره 1 ، فروردین 1401، صفحه 48-84

https://doi.org/10.22034/nf.2022.148003

چکیده
  ارتباط میان مفهوم علمی و واژۀ مبیّن آن از یک طرف و ارتباط میان همان واژه در زبانی مانند فارسی و معادل انگلیسی آن از طرف دیگر، دو بُعد مربوط به مسئلۀ انگیزش اصطلاحات است که در این مقاله به‌ترتیب تحت عنوان «انگیزش درون‌زبانی» و «انگیزش بینازبانی» مورد بررسی قرار خواهد گرفت. انواع انگیزش درون‌زبانی عبارت‌اند از: آوایی، ساختواژی ...  بیشتر

مقاله پژوهشی
مدل‌سازی روند پذیرش واژه‌ها با استفاده از رویکرد تفکر نظام‌مند: مطالعۀ موردی واژه‌های مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی

نسرین خردمند؛ فرزاد حقیقی راد

دوره 21، شماره 1 ، فروردین 1401، صفحه 85-137

https://doi.org/10.22034/nf.2022.148004

چکیده
  اشاعه یا انتشار را می‌توان پراکنش یک پدیده در محیطی مشخص تعریف کرد. این مفهوم در علوم مختلف کاربرد دارد، ازجمله، در علم فیزیک برای گسترش ماده، در جامعه‌شناسی و انسان‌شناسی برای گسترش تفکر و الگوی فرهنگی، در پزشکی برای گسترش بیماری و در علم اقتصاد برای گسترش فنّاوری یا محصول نو. در این پژوهش، اشاعه و گسترش معادل‌های فارسی مصوب فرهنگستان ...  بیشتر

مقاله پژوهشی
گرته‌برداری یا گرده‌برداری؟

فرهاد قربان‌زاده

دوره 21، شماره 1 ، فروردین 1401، صفحه 138-159

https://doi.org/10.22034/nf.2022.148006

چکیده
  در این مقاله ضمن تعریف اصطلاح‌های علمیِ گرده/ گرته و گرده برداشتن/ گرته برداشتن، و گرده‌برداری/ گرته‌برداری در هنر و زبان‌شناسی و اشاره به تمایز سبکی گرد و گرت، داده‌های پرشماری از کاربرد این واژه‌ها را در فارسی کهن و معاصر و منابع عمومی و تخصصی به‌ دست داده‌ایم. سپس این داده‌ها را تحلیل کرده‌ایم و ضمن اشاره به یکی از اصول واژه‌سازی ...  بیشتر

مقاله پژوهشی
بررسی وام‌گیری درونی و تاریخی در فرایند واژه‌گزینی با تمرکز بر واژه‌های مصوّب فرهنگستان زبان و ادب فارسی (فرهنگستان سوم)

علی شیوا

دوره 21، شماره 1 ، فروردین 1401، صفحه 160-193

https://doi.org/10.22034/nf.2022.148007

چکیده
  مقصود از وام‌گیری درونی و تاریخی، بهره‌گیری از واژه‌های متعلق به زبان‌های باستانی و میانة ایران و نیز واژه‌های کهن موجود در فارسیِ امروز (نو) در فرایند واژه‌گزینی فرهنگستان است. در این مقاله، روند وام‌گیری درونی و تاریخی را از بررسی چند لغت ساختة انجمن‌های واژه‌سازی در دورة پهلوی اول آغاز کرده‌ایم و به دنبال آن، نمونه‌هایی ...  بیشتر

مقاله پژوهشی
چند نمونه ترجمه قرضیِ اصطلاحات علمی از یونانی به پهلوی

سید احمدرضا قائم‏‌مقامی

دوره 21، شماره 1 ، فروردین 1401، صفحه 194-216

https://doi.org/10.22034/nf.2022.148008

چکیده
  در عصر ساسانی بعضی متون علمی از زبان‏های هندی (سنسکریت و پراکریت) و یونانی و سریانی به زبان فارسی میانه ترجمه شده بوده است. در بین متون هندی معروف‏تر از همه کلیله و دمنه و نوشته‏هایی در علم نجوم و نحو را باید یاد کرد و در بین متون یونانی نوشته‏هایی در نجوم و هندسه و منطق و پزشکی و پاره‏ای نوشته‏های هرمسی اهمیت بیشتری دارند. در ...  بیشتر