نسرین خردمند؛ فرزاد حقیقی راد
چکیده
اشاعه یا انتشار را میتوان پراکنش یک پدیده در محیطی مشخص تعریف کرد. این مفهوم در علوم مختلف کاربرد دارد، ازجمله، در علم فیزیک برای گسترش ماده، در جامعهشناسی و انسانشناسی برای گسترش تفکر و الگوی فرهنگی، در پزشکی برای گسترش بیماری و در علم اقتصاد برای گسترش فنّاوری یا محصول نو. در این پژوهش، اشاعه و گسترش معادلهای فارسی مصوب فرهنگستان ...
بیشتر
اشاعه یا انتشار را میتوان پراکنش یک پدیده در محیطی مشخص تعریف کرد. این مفهوم در علوم مختلف کاربرد دارد، ازجمله، در علم فیزیک برای گسترش ماده، در جامعهشناسی و انسانشناسی برای گسترش تفکر و الگوی فرهنگی، در پزشکی برای گسترش بیماری و در علم اقتصاد برای گسترش فنّاوری یا محصول نو. در این پژوهش، اشاعه و گسترش معادلهای فارسی مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی در میان کاربران موضوع بحث است. میزان پذیرش یک نوآوری، یکی از مهمترین عوامل موفقیت یا عدم موفقیت نهاد یا سازمان ارائهدهندۀ آن است. تلاش برای جانشین ساختن معادلهای فارسی بهجای لغات و اصطلاحات بیگانه همواره در جامعۀ ایران محل مناقشه و موضوع چونوچرا و سبب انواع واکنشها ازسوی مردم، مترجمان، زبانشناسان و متخصصان حوزههای مختلف علوم بوده و کار واژهگزینی در فرهنگستان نمونهای از این تلاشها برای حفظ و حراست از زبان فارسی است. اشاعۀ نوآوری فرایندی پیچیده و پویاست و تحت تأثیر عوامل و متغیرهای متعددی، مانند تبلیغات، زمان ورود محصول جدید و جایگزین، کیفیت آن، قدرت رقابت با محصولات سابق و جاافتاده در جامعه و رضایت کاربران است. اشاعه و پذیرش نوآوری، پدیدهای آنی نیست، بلکه فرایندی است که در طول زمان و در صورت استفادۀ مستمر از محصول جدید و عادت به آن شکل میگیرد. این پژوهش با ارائۀ راهکاری در جهت بهبود و تسریع روند پذیرش واژههای مصوب فرهنگستان صورت گرفته است. به این منظور، تحقیقات پیشین درزمینۀ رواج و کاربرد این واژهها در جامعه و نیز الگوهای انتشار نوآوری بررسی شده و متغیرهای مؤثر بر پذیرش واژههای جدید و جایگزین، تعیین و به سازههای الگوی اولیۀ اشاعه و پذیرش نوآوری اضافه شده است. سپس نحوة تأثیرگذاری متغیرها بر رفتار کاربران زبان مشخص گردیده و با استفاده از رویکرد تفکر نظاممند (سیستمی) و پویاییشناسی سامانه، به کمک نرمافزار پاورسیم الگویی برای اشاعه و پذیرش واژههای مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی طراحی و ارائه شده است. با شبیهسازی این الگو به کمک این نرمافزار، اعتبار آن ارزیابی و فرانامه (سناریو)هایی جهت بهبود وضعیت فعلی پیشنهاد شده است. با استفاده از الگوهای شبیهسازی میتوان تأثیر سیاستها را قبل از اجرای آنها در جامعه، در محیط مجازی و نرمافزاری بررسی کرد و آزمود. نتایج پژوهش حاضر نشان میدهد تبلیغات، آگاهی، رضایت و فراوانی پذیرندگان ازجمله عوامل تأثیرگذار بر پذیرش است. برای افزایش میزان پذیرش واژههای پیشنهادی فرهنگستان ازسوی جامعه و استفاده از معادلهای فارسی بهجای لغتها و اصطلاحات بیگانه، اولین قدم، اطلاعرسانی و آگاه کردن مردم است.
علی شیوا
چکیده
مقصود از وامگیری درونی و تاریخی، بهرهگیری از واژههای متعلق به زبانهای باستانی و میانة ایران و نیز واژههای کهن موجود در فارسیِ امروز (نو) در فرایند واژهگزینی فرهنگستان است. در این مقاله، روند وامگیری درونی و تاریخی را از بررسی چند لغت ساختة انجمنهای واژهسازی در دورة پهلوی اول آغاز کردهایم و به دنبال آن، نمونههایی ...
بیشتر
مقصود از وامگیری درونی و تاریخی، بهرهگیری از واژههای متعلق به زبانهای باستانی و میانة ایران و نیز واژههای کهن موجود در فارسیِ امروز (نو) در فرایند واژهگزینی فرهنگستان است. در این مقاله، روند وامگیری درونی و تاریخی را از بررسی چند لغت ساختة انجمنهای واژهسازی در دورة پهلوی اول آغاز کردهایم و به دنبال آن، نمونههایی از فرهنگستان ایران (فرهنگستان اول) و فرهنگستان زبان ایران (فرهنگستان دوم) آوردهایم. تمرکز مقاله بر فرهنگستان زبان و ادب فارسی (فرهنگستان سوم) است و ازاینرو، از واژههای مصوب عمومی و تخصصی فرهنگستان سوم نمونههای بیشتری آورده شده است. پس از توصیف نمونهها، که به استناد فرهنگهای زبان پهلوی و ریشهشناختی صورت پذیرفته، نویسنده کوشیده است انواع وامگیری درونی و تاریخی را احصا و انواع تغییرات معنایی در رهگذر این فرایند را بررسی کند و شیوههای این نوع وامگیری را نشان دهد. در پایان، به تبیین ضرورتهای وامگیریِ درونی و تاریخی در واژهگزینی فرهنگستان پرداخته و با تحلیل معایب و مزایای آن نشان داده شده که چگونه فرهنگستان سوم، با بازیابی و احیای واژهها و ریشههای کهن، از ظرفیت تاریخی زبان فارسی در واژهگزینی یاری جسته است.