بیست و چهار سال سردبیری

غلامعلی حدّاد عادل

دوره 17، شماره 1 ، فروردین 1397، صفحه 2-4

چکیده
  مجلّة نامة فرهنگستان از این شماره که شصت‌ و پنجمین شمارة آن است به سردبیری آقای دکتر علاءالدّین طباطبائی منتشر می‌شود. این مجلّه در بیست وچهار سال گذشته، یعنی از آغاز انتشار خود تاکنون، از این بخت برخوردار بوده که سردبیری همچون استاد احمد سمیعی (گیلانی) داشته است. استاد، که عمر پربرکتشان دراز باد و سایه‌شان بر سر اهل ادب مستدام، در ...  بیشتر

جدول طبقه بندی وزنهای شعر فارسی و شیوۀ ‌نام‌گذاری وزن‌ها

علی اصغر قهرمانی مقبل

دوره 17، شماره 1 ، فروردین 1397، صفحه 5-34

چکیده
  طبقه‌بندی وزن‌های شعر فارسی از مهم‌ترین مسائل عروض و اساسی‌ترین مشغله‌های علمای عروض جدید فارسی بوده ‌است. ما در این مقاله پس از تبیین روش خلیل‌بن احمد در طبقه‌بندی وزن‌های شعر عربی و بیان کارآمدی آن، در تکمیل تلاش‌های عروضیان معاصر فارسی، با تلفیق روش الول ‌ساتن و نجفی، «جدول طبقه‌بندی وزن‌های شعر فارسی» را طراحی و ...  بیشتر

ترجمه در معنای گسترده و جلوه های آن در گلستان و بوستانِ سعدی

علیرضا امرایی؛ مصطفی حسینی

دوره 17، شماره 1 ، فروردین 1397، صفحه 35-58

چکیده
  چندی‌ است که مطالعة ادبیّات از شکل سنّتی خود دور شده است و پژوهش‌های میان‌رشته‌ای رونق یافته‌اند. از جمله شاخه‌های میان‌رشته‌ای که پیوندی نزدیک با ادبیّات دارد مطالعات ترجمه است. اوج همگرایی مطالعات ترجمه و مطالعات ادبی در حوزة ادبیّات تطبیقی و بررسی تأثیرپذیری ادبیّات اقوام بر یکدیگر از رهگذرِ ترجمه رخ می‌دهد. نگارندگان جُستار ...  بیشتر

ناگزیری مرگ «دمنه» در ساحت اسطوره و سیاست ایرانشهری

مجاهد غلامی

دوره 17، شماره 1 ، فروردین 1397، صفحه 59-82

چکیده
  با پیش چشم داشتن فضای حاکم بر بافتار سیاسی‌ـ اجتماعی ایران، برای تفسیر مرگ دمنه، ضدّ قهرمان نخستین باب­های کلیله و دمنۀ بهرامشاهی، دلایلِ آسان­یابی وجود دارد که تلاش برای کسب قدرت و آموختگی به سعایت و فریب پادشاه و حذف رقبای سیاسی و وزرای کاردان از صحنه، از جملۀ آنهاست. هدف این مقاله که با اتّکا به اسناد کتابخانه­ای، به روش سنجش ...  بیشتر

راوی فردوسی

فرامرز آدینه

دوره 17، شماره 1 ، فروردین 1397، صفحه 83-93

چکیده
  در پیشینۀ ادب پارسی از آغاز تا تُرک‌تاز تاتار، آیینی بود که شاعران در انجمن­های درباری شعر خود را به خوانندۀ خوش‌آوازی می­سپردند که آن را به همراهی موسیقی بخواند و از این رهگذر، اثر سخن شاعر افزون­تر می­شد. نظامی عروضی در باب دبیری مجمع­النوادر (چهارمقاله) داستانی دربارۀ فردوسی دارد که در آن از چند مرد توسی نام می­برد و ...  بیشتر

گمانی دربارۀ ضبط یک نام‌جای در ویس و رامین

علی نویدی ملاطی

دوره 17، شماره 1 ، فروردین 1397، صفحه 94-99

چکیده
   ویس و رامین، اثر فخرالدّین اسعد گرگانی، از کهن‌ترین منظومه‌های زبان فارسی است که ریشه‌اش به دوران پیش از اسلام باز می‌‌گردد. با وجود اینکه از این منظومه تاکنون چاپ‌های متعدّدی عرضه شده و پژوهش‌های بسیاری دربارۀ آن صورت گرفته، هنوز باب تحقیق دربارۀ آن باز است. از جمله موارد قابلِ‌توجّه در این اثر وجود واژه‌هایی است که ممکن ...  بیشتر

فریادنامة انوری

علی‌اکبر احمدی دارانی

دوره 17، شماره 1 ، فروردین 1397، صفحه 100-113

چکیده
            انوری قصیده‌سرای نامی قرن ششم هجری، پس از یورش غُزان و اسارت سلطان سنجر سلجوقی (حک: 511-552 ق) به دست آنان و آگاهی از اوضاع نابسامان خراسان، در قصیده‌ای خطاب به سلطان رکن‌الدّین قِلِج طمغاج‌خان، حاکم سمرقند، از او خواست تا با لشکرکشی به خراسان، مردم را از شرّ غُزان برهاند. بنا بر نشانه‌هایی که در این مقاله ...  بیشتر

تأمّلی در متن دیوان ظهیرالدّین فاریابی

رضا سمیع‌زاده

دوره 17، شماره 1 ، فروردین 1397، صفحه 114-142

چکیده
  ظهیرالدّین فاریابی از شعرای طراز اوّل زبان فارسی در قرن ششم هجری است. اینکه بسیاری از تذکره‌نویسان به شرح حال او پرداخته و ادیبان و کاتبان بسیاری به اشعار او استشهاد کرده‌اند، نشان‌دهندة عظمت شأن و آوازۀ او در شاعری است. قسمت عمدۀ دیوان او را قصاید و در مرتبۀ دوم قطعات تشکیل می‌دهد و این خود بیانگر دلبستگی ظهیر به سبک قدیم خصوصاً ...  بیشتر

مبانی و دستور خطّ فارسی شکسته

آبتین گلکار

دوره 17، شماره 1 ، فروردین 1397، صفحه 143-150

چکیده
  این اثر پژوهشی امید طبیب‌زاده به یکی از مهم‌ترین و داغ‌ترین بحث‌های روز زبان فارسی اختصاص یافته است: شیوة به نگارش درآوردن فارسی شکسته، که بنا به ماهیّت خود، پدیده‌ای مختص گونة گفتاری زبان است. اهمیّت موضوع در آن است که امروز، با گسترش روزافزون نقش ارتباطیِ دنیای مجازی در میان همة مردم، اغلب افراد جامعه با مسئلة شکسته‌نویسی و مشکلات ...  بیشتر

ویرایش و دستور زبان

حسین سامعی

دوره 17، شماره 1 ، فروردین 1397، صفحه 151-160

چکیده
  اشارههمة کسانی که به نحوی با نگارش به زبان فارسی، خواه در قالب ترجمه و خواه تألیف، سروکار دارند، از این نکته آگاه‌اند که نثر بسیاری از کسانی که دست به قلم می‌برند کاستی‌های فراوان دارد. چنین نقایص و کمبودهایی از عوامل پُرشماری نشئت می‌گیرد که بی‌تردید نبودِ آموزش درست و کافی، در دوره‌های پیش از دانشگاه، از مهم‌ترین آنهاست. شماری ...  بیشتر