دوره 22 (1402)
دوره 21 (1401)
دوره 20 (1400)
دوره 19 (1399)
دوره 18 (1398)
دوره 17 (1397)
دوره 16 (1396)
دوره 15 (1395)
دوره 14 (1394)
دوره 13 (1393)
تعداد مقالات: 12
سیسالگی فرهنگستان
دوره 17، شماره 3 ، مهر 1397، صفحه 3-9
چکیده
نخستین جلسۀ شورای فرهنگستان زبان و ادب فارسی روز دوشنبه بیستوششم شهریورماه یکهزاروسیصدوشصتونه برگزار شدهاست. بنابراین، در سال یکهزاروسیصدونودونه فرهنگستان سیساله شدهاست و بجاست در سرمقالۀ شمارﮤ ۶۷ نامۀ فرهنگستان به مناسبت سیسالگی فرهنگستان سخنی گفته شود. میتوان سرمقاله را به بیان دستاوردها و اقدامات فرهنگستان اختصاص ... بیشتر«به ماه سفندارمد روز ارد»
دوره 17، شماره 3 ، مهر 1397، صفحه 11-40
چکیده
ارد (پهلوی: ard؛ اوستایی: aṣ̌i-؛ ایرانی باستان: *árti- یا *ə́rti-)، یکی از ایزدان زردشتی است که روز بیستوپنجم ماه به نام او نامگذاری شدهاست و تلفظ آن به فتح اول مشهور است. ولی ازآنجاکه در شاهنامه چند بار با یزدگِرد (به کسر گاف) قافیه شده، قاعدتاً باید در زمان فردوسی اِرد (به کسر اول) تلفظ شده باشد. برخی محققان معتقدند که در این بیتها فردوسی ... بیشترتغییر نقش دستوری واژﮤ تازه در زبان فارسی
دوره 17، شماره 3 ، مهر 1397، صفحه 41-59
چکیده
در این مقاله ضمن مقایسۀ دستوریشدگی و کاربردیشدگی، بر اهمیت تمایز این دو و مخصوصاً نقش کاربردیشدگی در تکوین گفتماننماها تأکید خواهیم کرد. چنین بحثی بستر مناسب را برای رسیدن به هدف اصلی این مقاله، یعنی بررسی شیوﮤ تکوین گفتماننمای تقابلی تازه فراهم میسازد. دادههای عینی از کاربردهای تازه در بافتهای مختلف نشاندهندﮤ گذر ... بیشتر«او کور به دنیا آمد»؛ معرفی مسند تشریحی در زبان فارسی
دوره 17، شماره 3 ، مهر 1397، صفحه 60-74
چکیده
در این مقاله به تعیین مقوله و نقش دستوری کلمۀ کور در جملۀ «او کور به دنیا آمد» و جملاتی نظیر آن پرداختهایم. با توجه به استدلالهای ارائهشده، به نظر نگارنده مقولۀ دستوری کور صفت است، نه قید. اما نکتۀ دیگر نقش دستوری این کلمه است. به نظر میرسد این ساخت از ساختهایی است که در زبان فارسی بررسی نشدهاست و ساختی است که زبانشناسان ... بیشتردلایل نسخهشناختی در ردّ انتساب ترجمۀ تفسیر طبریِ موجود به علمای ماوراءالنهر
دوره 17، شماره 3 ، مهر 1397، صفحه 75-92
چکیده
کتاب ترجمۀ تفسیر طبری را یکی از کهنترین متون نثر فارسی و نخستین ترجمه و تفسیر قرآن به زبان فارسی دانستهاند. علامه قزوینی در مقالهای که در ذیقعدﮤ ۱۳۴۱ هجری (تیر 1302) نوشتهاست، کتاب ترجمۀ تفسیر طبری را بهعنوان یکی از قدیمترین کتابهای زبان فارسی برمیشمارد. مقالۀ یادشده در پاسخ مدیر مجلۀ ایرانشهر نوشته شده که از قزوینی خواسته ... بیشتراشعار نویافته از انوری
دوره 17، شماره 3 ، مهر 1397، صفحه 93-108
چکیده
با اینکه دیوان انوری پس از چاپهای سنگی یک بار به همت سعید نفیسی و یک بار دیگر به کوشش محمدتقی مدرس رضوی تصحیح شده، هنوز اشعاری از او در مطاوی نسخهها مغفول مانده و منتشر نشدهاست. این امر ناشی از دسترسی نداشتن مصححان به برخی نسخههای کهن و غفلت از تصحیح و انتشار تمام اشعار موجود در دستنویسهای مورد استفادهاست. موضوع این پژوهش ... بیشترتعیین علائم اختصاری نسخهها در تصحیح متون
دوره 17، شماره 3 ، مهر 1397، صفحه 109-119
چکیده
یکی از کارهای اولیه در تصحیح متون، تعیین علائم اختصاری برای نسخههای مبنای تصحیح است؛ علائم معنیداری که به نوعی با نسخهها در پیوند باشند و به آسانی ذهن خواننده را به آنها ارجاع دهند و اِشکال تداخل با نسخهبدلها نیز برای آنها قابل تصور نباشد. مصححان متون فارسی، تا امروز کمتر در این موضوع سخن گفتهاند و قواعد مشخصی برای آن تعیین ... بیشترضرورت تصحیح مجدد شاهاسماعیلنامۀ قاسمی گنابادی بر پایۀ نسخهای نویافته
دوره 17، شماره 3 ، مهر 1397، صفحه 121-139
چکیده
قاسمی گنابادی از شاعران توانمند و پرکار سدﮤ دهم هجری است. او منظومههای حماسی درخوری از خود برجای گذاشتهاست. در این مقاله نسخهای نویافته از شاهاسماعیلنامه معرفی شدهاست که به شمارﮤ ۷۳۵۰/۱۳۸o- در کتابخانۀ مرکزی دانشگاه پنجاب لاهور نگهداری میشود. این نسخه به دلیل قدمت تاریخ کتابت، نداشتن افتادگی در متن، رعایت ترتیب و توالی ... بیشترادامۀ بحث «ویرایش و دستور زبان»
دوره 17، شماره 3 ، مهر 1397، صفحه 140-146
چکیده
در دو شمارﮤ اخیر مجلۀ نامۀ فرهنگستان دو مطلب دربارﮤ ارتباط بین ویرایش و دستور زبان منتشر شدهاست. ابتدا مطلبی از حسین سامعی با عنوان «ویرایش و دستور زبان» (شمارﮤ ۶۵، ص ۱۵۱ـ۱۶۰) منتشر شد و سپس امید طبیبزاده بحث را با مطلبی با عنوان «دربارﮤ ویرایش و دستور زبان» (شمارﮤ ۶۶، ص ۱۳۸ـ۱۴۵) ادامه داد. همچنین علاءالدین طباطبایی ... بیشتردریغا تهی از تو ایرانزمین
دوره 17، شماره 3 ، مهر 1397، صفحه 147-151
چکیده
گذر بعضی روزها چنان سنگین و سهمگین است که گذشتن این لحظههای خاکستری و تلخ گویی بهای جان میطلبد و تهی از شادی و طراوت، انگیزه و امید را میکشد و نابود میکند. سهشنبه ۷ مرداد ماه ۱۳۹۹، یکی از همان روزها، استاد بدرالزمان قریب (تولد اول شهریور ۱۳۰۸) را در نهایت بهت و ناباوری از دست دادیم. بیشتریادبود و بزرگداشت دکتر جمشید گیوناشویلی
دوره 17، شماره 3 ، مهر 1397، صفحه 153-155
چکیده
دکتر جمشید گیوناشویلی از ایرانشناسان برجستۀ جهان چهار سال پیش در پنجم بهمنماه ۱۳۹۵ در تفلیس چشم از جهان فروبست. وی زاده و پروریدﮤ عصر پرتلاطمی بود که سخت تحت تأثیر دو جنگ جهانی و وقوع انقلابهای ایدئولوژیک قرار داشت. انقلاب بلشویکی ۱۹۱۷ روسیه نهتنها برای بسیاری از روسها پرآسیب بود، برای شمار انبوهی از مردمان تابعۀ امپراتوری ... بیشتروابستگی معنایی باد و بوی در شعر فارسی
دوره 17، شماره 3 ، مهر 1397، صفحه 156-162