دوره 22 (1402)
دوره 21 (1401)
دوره 20 (1400)
دوره 19 (1399)
دوره 18 (1398)
دوره 17 (1397)
دوره 16 (1396)
دوره 15 (1395)
دوره 14 (1394)
دوره 13 (1393)
تعداد مقالات: 10
زبانِ نامة فرهنگستان
دوره 17، شماره 2 ، تیر 1397، صفحه 3-10
چکیده
شمارۀ شصت‌وششم نامۀ فرهنگستان دومین شماره‌ای است که با مسئولیت سردبیر جدید در اختیار خوانندگان گرامی قرار می‌گیرد. در شمارۀ پیش دکتر غلامعلی حداد عادل، در مقام مدیرمسئول نامۀ فرهنگستان، با زبانی شیوا دربارۀ نقش و مقام سردبیر قبل، استاد احمد سمیعی، در بنیاد گذاشتن و راهبری این نشریه، نکات مهمّی نگاشتند. ازاین‌رو، اینجانب تنها ... بیشترتوضیحی دربارۀ چند بیت منطق‌الطّیر
دوره 17، شماره 2 ، تیر 1397، صفحه 11-29
چکیده
منطق‌الطّیر عطّار نیشابوری منظومۀ تمثیلی و عرفانی مشهوری است که بارها تصحیح شده و به طبع رسیده‌است. دربارۀ اصل و اهمیّت این منظومه و دقایق عرفانی و ارزش‌های زبانی آن نیز سخنان سودمند و فراوانی گفته شده‌است. با اینکه زبان عطّار، به‌خصوص در منطق‌الطّیر، ساده و روشن و تقریباً خالی از هر نوع صنعتگری است، در این مثنوی ۴۷۰۰ بیتی و پدیدآمدۀ ... بیشتردرنگی در دو بیت شاهنامه
دوره 17، شماره 2 ، تیر 1397، صفحه 31-39
چکیده
بیشتربررسی تصحیحات پانزده بیت عربی در گلستان سعدی از نظر عروض و قافیه
دوره 17، شماره 2 ، تیر 1397، صفحه 41-63
چکیده
در گلستان سعدی ابیاتی به عربی وجود دارد که تقریباً همۀ آنها ازنظر وزن و قافیه، تابع قواعد عروض و قافیۀ عرب است؛ امّا تقریباً همۀ مصحّحان فارسی‌زبان، در تصحیح و بررسی این ابیات از قواعد عروض فارسی پیروی کرده‌اند، و این امر سبب ایجاد ایراداتی در ضبط‌هایشان شده‌است. نکتۀ جالب توجّه این است که در دو ترجمۀ عربی و یک شرح ترکی بر گلستان، ... بیشترنام ترکیِ افراسیاب در دو متن فارسی
دوره 17، شماره 2 ، تیر 1397، صفحه 65-72
چکیده
بزرگ‌ترین و نامدارترین دشمن داستانیِ ایرانیان در روایاتِ ملّی و پهلوانی افراسیاب است که مجموعۀ گزارش‌ها و اشارات مربوط به او از اوستا تا طومارهای نقّالی و داستان‌های شفاهی ـ عامیانۀ متأخّر دیده می‌شود و گردآوری و بررسی همۀ آنها می‌تواند موضوع کتاب یا رساله‌ای مستقل باشد. دراین‌میان گاهی نکات و اشاره‌های ظریفی به نظر می‌رسد ... بیشترمعرفی و بررسی نثر مقاصدالأولیاء فی محاسن‌الأنبیاء اثر محمود فاریابی
دوره 17، شماره 2 ، تیر 1397، صفحه 73-87
چکیده
مقاصدالأولیاء فی محاسن‌الأنبیاء اثر محمود فاریابی ـ نویسندۀ سدۀ ششم ـ است که زندگی پیامبران و داستان‌هایی از ایشان را به‌شکل ادیبانه بیان کرده‌است. این اثر تاکنون تصحیح و چاپ نشده‌است. نثر آن به نثر فنّی معتدل نزدیک شده‌است. غنای دایرۀ واژگانی، بیان کنایی، کثرت ترکیبات بدیع و شاعرانه، انواع جناس، تلمیح، تضمین‌المزدوج، واج‌آرایی، ... بیشترزبان در اندیشۀ ابوهلال عسکری
دوره 17، شماره 2 ، تیر 1397، صفحه 89-107
چکیده
در این گفتار با استناد به دو کتاب الصناعتین و الفروق اللغویۀ ابوهلال عسکرى ـ ادیب و بلاغی ایرانی سدۀ چهارم هجری قمری ـ به بررسی بخشی از تأمّلات او دربارۀ زبان و معنا پرداخته‌ایم. ابوهلال در کتاب الصناعتین معتقد به جدایی لفظ و معنا و ارتباط نخستین با فصاحت و دومین با بلاغت است. او بارها بر اهمیّت معنای درست و ساده و نیز لفظ زیبا تأکید ... بیشترسرهنویسی فارسی در دربار ایلخانان (شهنشاه‌نامة احمد تبریزی: یگانه اثر منظوم به فارسی سره)
دوره 17، شماره 2 ، تیر 1397، صفحه 109-119
چکیده
منظومۀ حماسی ـ تاریخی شهنشاه‌نامۀ احمد تبریزی یکی از تاریخ‌های عمومی مغولان است که در سال (۷۳۸ ھ.) به زبان فارسی و در وزن و سبک شاهنامۀ فردوسی سروده شده‌است. یکی از ویژگی‌های مهم و برجستۀ منظومۀ شهنشاه‌نامه، تلاش آگاهانۀ شاعر برای پاک‌سازی زبان فارسی است که این منظومه را از سایر آثار منثور و منظوم فارسی متمایز می‌سازد و آن را به‌عنوان ... بیشترنقدِ تصحیح قصاید ابن‌یمین فریومدی
دوره 17، شماره 2 ، تیر 1397، صفحه 121-137
چکیده
دیوان ابن‌یمین مجموعه‌ای حجیم و متنوّع از شعر فارسی در قرن هشتم هجری است. براساس دیوان چاپی (ابن‌یمین فریومدی، ۱۳۴۴) در مجموع (۱۴۰۷۴ بیت) شعر، مشتمل بر قصیده (۳۹۷۸ بیت) و غزل (۲۵۲۳ بیت) و قطعه (۴۷۰۲ بیت) و رباعی (۱۳۴۲ بیت) و مثنوی (۸۲۴ بیت)؛ و ترکیب‌بند و ترجیع‌بند و مخمّس و ملمّع و قطعات عربی و چیستان و مسمّط (در مجموع ۷۰۵ بیت) است. در این ... بیشتردربارۀ ویرایش و دستور زبان
دوره 17، شماره 2 ، تیر 1397، صفحه 138-145