راهنمای نویسندگان نامة فرهنگستان

فصلنامۀ نامۀ فرهنگستان، که زیر نظرِ فرهنگستان زبان و ادب فارسی منتشر می‌شود، نشریّه‌ای علمی (علمی‌ـ‌پژوهشی) است که در شماره‌های مستقل مجلّاتی در موضوعات تخصّصی ادبیّات انقلاب اسلامی، ادبیّات تطبیقی، تحقیقات ادبی زبان فارسی، دستور، زبان‌ها و گویش‌های ایرانی، شبه قارّه، فرهنگ‌نویسی، مطالعات آسیای صغیر و مطالعات واژه‌گزینی منتشر می‌کند. نویسندگان محترم می‌توانند مقالاتِ خود را، در زمینه‌های تخصّصیِ مزبور، برای هر یک از این نشریّات که همگی با نام و اعتبار نامۀ فرهنگستان منتشر می‌شوند، از طریق سامانه‌های مربوط بفرستند.

نشریّه‌ای که پیش از این با عنوان کلّی نامۀ فرهنگستان منتشر می‌شد، اکنون با گرایش تحقیقات ادبیِ زبان فارسی، در حوزۀ اهداف و وظایف فرهنگستان زبان و ادب فارسی، مقالات و یادداشت‌هایی در این زمینه‌ها منتشر می‌کند:

تحقیقات در زمینۀ ادبیّات کهن و معاصر فارسی در سراسر حوزۀ نفوذ این زبان؛ نقد و تصحیح متون فارسی؛ تاریخ ادبیّات و سبک‌شناسی؛ بلاغت و نقد و نظریّۀ ادبی؛ مسائل زبان‌شناختی؛ ادبیّات عامّۀ فارسی؛ و تحقیقات در زمینۀ آموزش زبان فارسی.

شرایط پذیرش مقالات[1]

1. ویژگی‌های کلّی

• ارسال مقاله صرفاً ازطریقِ سامانۀ نشریّۀ نامة فرهنگستان به‌نشانیِ nf.apll.ir امکان‌پذیر است؛
• حفظ امانت در نقل اقوال و نظریّات دیگران ضروری است و باید با ارجاعِ دقیق به منبعِ اصلی همراهباشد؛
• مقاله نباید در نشریّه‌ای دیگر منتشر یا هم‌زمان به نشریّه‌ای دیگر فرستاده شدهباشد؛
• چاپ مقاله مشروط به تأیید نهاییِ هیئت تحریریّۀ نشریّه است؛
• گواهی پذیرش مقاله، پس از تأیید سردبیر، به صفحۀ شخصیِ نویسنده در سامانه فرستاده خواهدشد؛
• مسئولیّت مطالب و محتوای مقاله برعهدۀ نویسنده است؛
• نشریّه در ویرایش ادبی و فنّی مقاله، برطبقِ موازین علمی، آزاد است؛
• حجم مقاله نباید بیش از حجم متعارف مقالات علمی درحدود بیست صفحه (تا حدود 7500 واژه) باشد؛
• نام و نام خانوادگی و مرتبۀ علمی و دانشگاه محلّ تدریس یا تحصیل و رشتۀ تحصیلیِ نویسنده/ نویسندگان و، همچنین، رایانامۀ دانشگاهیِ نویسندۀ مسئول و شمارۀ تلفن همراهِ او حتماً درسامانۀ نشریّه قیدشود؛
• نویسندگان مقاله نباید بیش از سه نفر باشند؛
• مشخّصات همۀ نویسندگان باید در برگۀ موجود در سامانه درج و همچنین صورت کامل‌ترِ آن، بهاینشرح، جداگانه در سامانه بارگذاری شود:

ـ سِمَت نویسنده یا نویسندگانی که عضو هیئت علمی‌اند (اعمّ از استادیار، دانشیار یا استاد) و نیز گروه درسی و دانشگاه محلّ تدریسِ آنان باید مشخّص شود؛ وگرنه از عنوان «دانشجو» یا «دانش‌آموخته» با ذکرِ رشته و دانشگاه محلّ تحصیل استفاده شود.

• در مقالات مستخرج از پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها به قلم دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری ذکر نام استادان راهنما و مشاور لازم است؛ مگراینکه نویسنده، برای جلوگیری از سوءتفاهم‌های بعدی، رضایت‌نامۀ معتبر از استادان مزبور مبنی بر صرف نظر از ذکر اسم ارسال کند.

یادآوری: ترتیب ذکر نام نویسندگان و درج عنوان «نویسندۀ مسئول» در گواهیِ پذیرش بر اساسِ اطّلاعاتی است که نویسندۀ مسئول در سامانه در زمان ارسال مقاله وارد کرده است. بنابراین، ضروری است ترتیب نام نویسندگان و انتخاب «نویسندۀ مسئول»، قبل از ارسال مقاله، به اجماعِ نظر نویسندگان مقاله رسیده باشد. به‌هیچ‌وجه، تغییر سِمَت و ترتیب ذکر نام نویسندگان بعد از صدور گواهیِ پذیرش امکان‌پذیر نیست.

2. اجزای مقاله

• عنوان مقاله باید گویا و بیانگر محتوای آن باشد؛
• مشخّصات نویسنده/ نویسندگان، به‌شیوه‌ای که در «ویژگی‌های کلّی» گذشت، ذکر شود؛
• چکیدۀ فارسی (200-250 کلمه) در آغاز مقاله (با اندازۀ قلم 11) و چکیدۀ انگلیسی درپایانِ آن (باهمان تعداد کلمه و با اندازۀ قلم 10) دربردارندۀ نگاهی کلّی به مسئله، هدف، روش تحقیق و یافته‌ها باشد؛
• کلیدواژه‌ها در انتهای دو چکیدۀ فارسی و انگلیسی (شامل ۵ تا ۷واژۀ تخصّصیِ مرتبطبا موضوع مقاله و مذکور در چکیده) می‌آید؛
• متن مقالات علمی‌ـ‌پژوهشی یا علمی‌ـ‌ترویجی باید شامل مقدّمه‌ای درزمینۀ «بیان مسئله»، «هدف پژوهش»، «پیشینۀ پژوهش»، «پرسش‌ها و فرضیّه‌های پژوهشی» و دیگر اطّلاعات مرتبط باشد؛
• پیکرۀ اصلیِ مقاله باید مبانیِ نظری، بحث و استدلال و تحلیل و تقسیم‌بندی‌های محتواییرا دربر داشته باشد؛
• نتیجه باید دربردارندۀ یافته‌های مقاله باشد؛
• پی‌نوشت شامل توضیحات طولانیِ ضروری است که پس از نتیجه می‌آید؛
• منابع پایانیِ مقاله باید برمبنای شیوه‌نامۀ نشریّه تنظیم شود.

ویژگی‌های ویرایشی و نگارشی

به‌منظورِ تسریع در آماده‌سازی و ویرایش مقالات، توجّه به نکات ذیل اکیداً توصیه می‌شود:

• رعایت زبان فارسیِ معیار و نثر علمی و به‌دوراز عبارت‌پردازی‌های متکلّفانه؛
• رعایت رسم‌الخطّ مصوّب فرهنگستان زبان و ادب فارسی براساسِ کتاب دستور خطّ فارسی (نشرِ آثار) و مطابقت املاییِ واژه‌ها بافرهنگ املاییِ خطّ فارسی (تألیف علی‌اشرف صادقی و زهرا زندی مقدّم، نشر آثار)؛
• بهره‌بردنِ مناسب از معادل‌های مصوّب فرهنگستان برای واژه‌های بیگانهبراساسِ آنچه در وبگاه فرهنگستان آمده است؛
• ویراستهوپیراسته بودن مقاله به‌لحاظِ ادبی و فنّی و حروف‌نگاری؛ ازجمله رعایت فاصله و نیم‌فاصله در میان کلمات و گذاشتن تشدیدها و همزه‌ها و حرکت‌گذاریِ لازم و به دور از افراط.

شیوۀ تنظیم متن

• عنوان اصلی مقاله با قلم 18 سیاه (Bold IR Lotus) و عناوین فرعیِ داخل متن با قلم13 سیاه تنظیمشود؛
• متن مقاله با قلم 13 IR Lotus و، در ارسال اوّلیّه از سوی نویسنده به‌منظورِ به‌هم‌نریختگیِ قلم‌ها، حتماً در محیط واژه‌پرداز 2003 (Word 2003) تنظیم شود؛
• عبارات لاتین درون‌متنی با قلم 11Times New Roman و اسامی و عبارات ضروری یا دشوارِ لاتین درپانوشت با همان قلم و با اندازۀ 8 تنظیم شود؛
• ابتدای هربند (پاراگراف) با 5/0سانتی‌متر تورفتگی شروع شود. البتّه سطر نخستِ زیرِ هرعنوان نباید تورفتگی داشته باشد؛
• برای اندازۀ قلم چکیده، کلیدواژه‌ها، منابع پایانی، ارجاعات درون‌متنی و نیز عبارات توضیحی (که بین دوکمان قرارمی‌گیرند)، نقل قول‌های مستقیم، شعرها (شامل ابیات و تک‌مصراع‌ها)، تاریخ‌های ولادت و وفات یا دورۀ حکومت و... (که بین دو کمان قرار می‌گیرند) و نیز محتویات جدول‌ها و نمودارها و توضیحات مربوط به آن‌ها و همچنین توضیحات تصاویر، قلم ۱۱ IR Lotus در نظر گرفته شود؛
• بخش‌های مستقلّ مقاله با بخش 1، که به مقدّمه اختصاص دارد، شروع می‌شود؛

- زیربخش‌های هر مقاله نباید از سه لایه تجاوز کند، یعنی شمارۀ زیربخشباید حدّاکثر نشان‌دهندۀ سه بخش باشد نه بیشتر (مثال: «3-1-4» که بیانگر زیربخشی از بخش سوم مقاله است). بنابراین، مثلاً، زیربخشِ «۳-۱-۴-1»، که به چهار بخش اشاره دارد، پذیرفته نیست (مگر در موارد استثنائی).

• از افراط در درج پانوشت و پی‌نوشت پرهیز شود؛

- شمارۀ پانوشت‌ها در هر صفحه باید با عدد 1 شروع شود و، بعد از عدد، کمانِ بسته قرار گیرد، به این صورت: 1)؛ امّا شمارۀ پی‌نوشت‌ها از آغاز تا پایانِ مقاله باید دنباله‌دار (مسلسل) باشد و، به‌منظورِ تفکیک از شمارۀ پانوشت‌ها، در بین دو کمان قرار گیرد، به این صورت: (1)؛

- شکل کامل اختصارات ناآشنا (در اوّلین کاربرد) در پانوشت ذکر شود؛

- چنانچه در نگارش مقاله از منابع مالیِ سازمان‌ها یا نهادهای خاصّی استفاده شده است، در پانوشت باید به این مطلب اشاره شود.

• همۀ جدول‌ها، نمودارها و تصاویر باید شمارۀ پیاپی داشته باشد؛
• در واج‌نویسی یا آوانویسیِ داده‌های مربوط به زبان یا گویش‌های ناآشنا، از قلم Doulus Sil IPA استفادهشود؛
• اشعار باید در درون جدول تنظیم شود؛
• برای عناوین کتاب‌ها و دانشنامه‌ها و نشریّات، که در متن مقاله و ارجاعات درون‌متنی و منابع آمده است، ازحروف کج/ مایل (ایرانیک/ ایتالیک) استفاده می‌شود، امّا عناوین مقاله‌ها داخل گیومه («») قرار می‌گیرد.

شیوۀ ارجاع به منابع

1. ارجاع درون‌متنی

• ارجاعات درون‌متنیْ بین دوکمان و بدین‌صورت تنظیم شود:

نام خانوادگیِ نویسنده، ویرگول، حرف «ج» و شمارۀ جلد [چنانچه اثر جلدهای متعدّد داشته باشد]، حرفِ «ص»، شمارۀ صفحه. مثال: (زرّین‌کوب، ج 2، ص 200)؛

• در ارجاعات درون‌متنی، چنانچه دقیقاً به همان منبع پیشین (یعنی همان نویسنده امّا به صفحه‌ای دیگر) ارجاع داده شود (یعنی، بین دو ارجاع، منبع جدیدی ذکر نشده باشد)، به‌جای تکرار نامِ آنمنبع، ازکلمۀ «همان» استفاده می‌شود؛ برای نمونه، در مثالِ زرّین‌کوب، بدین‌صورت: (همان، ص 49)؛ اگرهم عیناً به همان صفحه از همان منبع ارجاع داده شود، به ذکر کلمۀ «همان‌جا» در درونِ کمان بسنده می‌شود: (همان‌جا)؛
• چنانچه مؤلّفی دو یا چند اثر داشته باشد، ضمن رعایت ترتیب الفباییِ نام کتاب‌ها (و بدونِ درنظرگرفتن سال نشرِ آن‌ها) در تنظیم فهرست منابع پایانی ــ‌که متعاقباً ذکر خواهد شدــ پساز نامِ نویسنده، به‌ترتیب، شمارۀ 1، 2، 3 و... لحاظ می‌شود.مثلاً، اگر در متن مقاله از دو کتابِ پلّه‌پلّه تا ملاقات خدا و فرار از مدرسه (تألیف عبدالحسین زرّین‌کوب) استفاده شده باشد، این دو کتاب در منابع پایانی به‌صورتِ زرّین‌کوب 1 و زرّین‌کوب 2 تنظیم الفبایی می‌شوند و در ارجاع‌دهیِ درون‌متنی این‌گونه عمل می‌شود:

- چنانچه در متن مقاله پی‌درپی به یک اثرِ آن مؤلّف ارجاع داده شود، در ارجاعات بعدی، به‌جای تکرار نام نویسنده (مثلاً «زرّین‌کوب 1»)، از کلمۀ «همان» استفاده می‌شود. مثال: (همان، ص 110)؛

- امّا چنانچه بلافاصله به اثری دیگر از همان نویسنده (مثلاً «زرِّین‌کوب 2») ارجاع داده شود (و، بینِ این دو ارجاع از این نویسندۀ واحد، به اثر نویسنده‌ای دیگر ارجاع داده نشده باشد)، به‌جای «زرِّین‌کوب 2» از عبارتِ «همو 2» استفاده می‌شود. مثال: (همو 2، ص 70)؛

• در ارجاع درون‌متنی به منابع غیرفارسی (لاتین) نیز دقیقاً به‌شیوۀ منابع فارسی عمل می‌شود، بااین تفاوت که به‌جای «همان» از «ibid» و به‌جای «همو» از «id» استفاده می‌شود.

2. ارجاع منابع پایانی

• در فهرست منابع پایانیِ مقاله نباید فهرست مقالات و دیگر آثار از فهرستِ کتاب‌ها تفکیکشود؛
• اطّلاعات کتاب‌شناختیِ منابع فارسی و عربی (کتاب/ اثر تألیفی، اثر ترجمه‌شده، مقاله، پایان‌نامه، نسخ خطّی و اَسناد، دانشنامه‌ها و مجموعه‌مقالات، و وبگاه‌های اینترنتی) و لاتین (با تفکیک منابع لاتین از منابع فارسی و عربی) به‌ترتیبِ حروف الفبا درپایان مقاله و بهاین صورت تنظیم می‌شود:

الف) کتاب: نام خانوادگیِ نویسنده، نام نویسنده، نام کتاب به‌صورتِ مایل (ایرانیک/ ایتالیک)، عنوانِ فرعیِ کتاب در میانِ دو کمان، نوبت چاپ، نام ناشر، محلّ انتشار و سال نشر.

مثال: زرّین‌کوب، عبدالحسین، پلّه‌پلّه تا ملاقات خدا (دربارۀ زندگی، اندیشه و سلوک مولانا جلال‌الدّین رومی)، علمی، چاپ پنجم، تهران 1372.

مثال دیگر: دهخدا، علی‌اکبر، امثال و حکم، ج 3، امیرکبیر، چاپ پنجم، تهران 1361.

- در ذکر نام مؤلّفان قدیمی، نام مشهورِ آنان و آنچه روی جلد کتاب یا صفحۀ عنوان آمده معیار است؛

- چنانچه نویسنده نامعلوم باشد، عنوان کتاب در آغاز قرار می‌گیرد و سیاه (بولد) می‌شود؛

- چنانچه مؤلّفی دو یا چند اثر داشته باشد، در تنظیم فهرست آثارِ او، ضمن رعایت ترتیب الفباییِ نام آثار (و بدون درنظرگرفتن سال نشرِ آن‌ها)، دربابِ اوّلین اثرِ او، این‌گونه عمل می‌شود:

ذکر نام خانوادگیِ نویسنده، درج شمارۀ 1 در درون دو کمان با درج یک واحد فاصله پس از نام خانوادگی، ویرگول، نام کوچک نویسنده، ویرگول، و ذکر دیگر اجزای کتاب‌شناختیِ اثر.

و دربابِ آثار بعدیِ او، به درج یک نیم‌خطّ کوتاه و درج شماره‌های بعدی در درون دو کمان (با یک واحد فاصله پس از نیم‌خط) بسنده می‌شود.

مثال:

امین‌پور، قیصر (1)، آینه‌های ناگهان، افق، تهران 1372.

ـــــــ (2)، دستور زبان عشق، مروارید، تهران 1387.

ـــــــ (3)، گل‌ها همه آفتابگردان‌اند، مروارید، تهران 1380.

- از سیاه (بولد) کردن یا قراردادنِ نام آثار در گیومه پرهیز شود؛

- ذکر عنوان فرعیِ کتاب‌ها ضروری است و در درونِ کمان و با قلمِ راست (غیر مایل) آورده می‌شود؛

- در نام ناشر، کلمۀ «ناشر» یا «انتشارات» ذکر نمی‌شود؛ مگر درباب ناشرانی که کلمات مزبور جزء نامِ آن‌هاست، مانند «نشر مرکز» یا «نشر نی»؛

- در صورت نامعلوم‌بودن ناشر و محلّ و تاریخ نشر، به‌ترتیب از «بی‌نا»، «بی‌جا» و «بی‌تا» استفاده می‌شود.

ب) اثر ترجمه‌شده: نام خانوادگیِ نویسنده، نام کوچک نویسنده، نام کتاب به‌صورتِ مایل (ایرانیک/ ایتالیک)، نام و نام خانوادگی مترجم، نام ناشر، محلّ انتشار و سال نشر.

مثال: برلین، آیزایا، ریشه‌های رومانتیسم، ترجمۀ عبداللّه کوثری، ماهی، تهران 1387.

پ) مقاله: نام خانوادگیِ نویسنده، نام کوچک نویسنده، نام مقاله درون گیومه، نام نشریّه به‌صورتِ مایل (ایرانیک/ ایتالیک)، سال/ دورۀ نشریّه، شمارۀ پیاپی (با نشانۀ اختصاریِ «ش»)، ماه و سال نشر، شمارۀ صفحۀ آغاز و پایان مقاله.

مثال: فتوحی، محمود، «تعامل مولانا جلال‌الدّین بلخی با نهادهای سیاسی قدرت در قونیّه»، زبان و ادبیّات فارسی‌، سال 21، ش 74، بهار 1392، ص 49-68.

- اگر تعداد نویسندگان مقاله دو نفر باشد، دربابِ نویسندۀ اوّل این‌گونه عمل می‌شود: نام خانوادگی مؤلّفِ اوّل، ویرگول، نام کوچک مؤلّفِ اوّل؛ و دربابِ نویسندۀ دوم این‌گونه عمل می‌شود: واو عطف، نام کوچک و نام خانوادگی مؤلّف دوم؛

مثال: عطایی، تهمینه و شهره معرفت، «اشعار قطران تبریزی در تذکرة لباب‌الألباب»، تاریخ ادبیّات، ش 71، پاییز و زمستان 1391، ص185-198.

- اگر تعداد نویسندگان مقاله بیش از دو نفر باشد، ذکر نام نویسندۀ اوّل کافی است و، پس از آن، در مقالات فارسی عبارتِ «و همکاران» و در مقالات انگلیسی عبارتِ «et al.» می‌آید.

ت) پایان‌نامه/ رساله: نام خانوادگیِ دانشجو، نام کوچک دانشجو، عنوان پایان‌نامه درون گیومه، نام و نام خانوادگیِ استاد راهنما و ذکر عبارت «به‌راهنماییِ» قبل از آن، مقطع تحصیلی، نامِ دانشگاه، سال و ماه دفاع از پایان‌نامه.

مثال: امین‌پور، قیصر، «سنّت و نوآوری در شعر معاصر»، به‌راهنماییِ محمّدرضا شفیعی کدکنی، دانشگاه تهران، بهمن 1376.

ث) نسخ خطّی و اسناد: نام مشهور مؤلّف، عنوان کتاب یا رسالۀ خطّی یا نسخۀ عکسی (با حروف مایل/ ایرانیک/ ایتالیک)، شمارۀ نسخه، محلّ نگهداری.

- در ارجاع به اسناد تاریخی، این موارد ذکر می‌شود: عنوان سند، شمارۀ طبقه‌بندی و دسترسی، نامِ بایگانی؛

- در ارجاع به میکروفیلم‌ها، افزون بر مشخّصات کتاب، ذکر شمارۀ میکروفیلم و محلّ نگهداری نیز لازم است؛

- چنانچه نام نویسندۀ نسخۀ خطّی نامشخّص باشد، عنوان سند در آغاز قرار می‌گیرد و سیاه می‌شود.

ج) دانشنامه‌ها و مجموعه‌مقالات: نام خانوادگیِ مؤلّف، نام کوچک مؤلّف، عنوان مدخل یا مقاله (درون گیومه)، عنوان دانشنامه یا مجموعه‌مقالات (با حروف کج/ مایل)، نام سرپرست یا گردآورنده یا سرویراستار، ناشر، شمارۀ جلد، محلّ نشر، ماه و سال نشر، شمارۀ صفحات آغاز و پایان مدخل یا مقاله.

چ) وبگاه‌های اینترنتی: نام خانوادگیِ مؤلّف، نام کوچک مؤلّف، عنوان مقاله یا نوشته (داخل گیومه)، نام وبگاه، نشانی الکترونیکیِ آن، تاریخ درج مطلب در وبگاه (با ذکر سال و ماه و روز).

- ارجاع به مطالب اینترنتی در حدّ ضرورت و زمانی است که منابع مکتوب در آن زمینه موجود نباشد.

پیگیری مقاله

• چنانچه مقالۀ علمی‌ـ‌پژوهشی مطابق با ویژگی‌های کلّیِ یادشده تنظیم نشده باشد، قبلاز بررسی، برای اصلاحات، بهنویسندۀ مسئول برگردانده می‌شود؛
• نقدونظرهای داوران صرفاً برای نویسندگانی ارسال می‌شود که مقالۀ آنان به‌شرطِ اصلاح و داوریِ مجدّد پذیرفته شده باشد؛
• مقالاتی که، ازنظر داوران، علمی‌ـ‌ترویجی تشخیص داده شود یا ــ‌ضمن پذیرفته‌شدن‌ــ امتیاز لازم را کسب نکرده باشد، با نظر موافق نویسندۀ مسئول، با قید «علمی‌ـ‌ترویجی» منتشر می‌شود؛
• نویسندگان مسئولِ مقالات می‌توانند فرایند داوریِ مقاله را ازطریق صفحۀ شخصیِ خود درسامانۀ نشریّه پیگیری کنند؛
• در هرمرحله از داوری، چنانچه پس از یک ماه از تغییر قبلی، تغییر و تحوّلی تازه در سیر بررسیِ مقاله نیفتاد، نویسندۀ مسئول می‌تواند با شماره‌تلفن 88642362-021 روند بررسی مقالهرا پیگیری کند.

هزینۀ انتشار مقاله

نشریّۀ نامة فرهنگستان در صورت پذیرش نهاییِ مقاله، از مؤلّفان بیرون از فرهنگستان، مبلغِ 3،000،000 ریال هزینۀ انتشار دریافت خواهد کرد. به‌همین‌منظور، لازم است پس از اعلام دفتر نشریّه مبلغ یادشده به شماره‌شبای «420100004001003103004797» و شناسۀ واریز «362222222222222222222222222222» به‌نامِ «درآمد اختصاصی فرهنگستان زبان و ادب فارسی» نزد «بانک مرکزی» واریز و تصویر برگۀ واریزی در سامانه بارگذاری شود.

[1]. مقصود مقالات علمی‌ـ‌ پژوهشی یا علمی‌ـ‌ترویجی است.