نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران) (نویسندۀ مسئول)

2 دانشیار دانشگاه اصفهان، گروه زبان و ادب فارسی، دانشکدۀ علوم انسانی، اصفهان، ایران

10.22034/nf.2024.191911

چکیده

هرچه نسخ خطی بیشتری از متون کهن کاویده شود، پرتوهای تازه‌تری در زمینه‌های مختلف، بر علوم ادبی خواهد تافت و چشم‌اندازهای روشن‌تری از میراث ادبی گذشتگان در نظر محققان جلوه خواهد یافت. جواهرالخیال، که محور این مقاله است، مجموعه‌ای افزون بر سه هزار رباعی از ۴۷۰ شاعر است که بسیاری از آنان، سخنوران سبک هندی هستند و شماری نیز خود در هند می‌زیسته‌اند. این مجمع‌الرباعیات از جهاتی چند، حائز اهمیت بسیار است؛ ازجمله می‌تواند در مطالعات ادبی مربوط به شبهقارّۀ هند مثلاً بررسی سیر رباعی در سبک هندی، که اتفاقاً مغفول نیز مانده، چهرۀ درخشان خود را نشان دهد. در روند تصحیح جواهرالخیال برخی واژه‌های مهجور یا معانیِ تازه که از فرهنگ‌ها فوت شده و نیز بعض شواهد شعری برای چندین واژۀ کم‌کاربرد یافته آمد که در این جستار به بحث دربارۀ آن‌ها پرداخته خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Delibration on a Few Abandoned Words and Explain Some Lexical Evidence based on Jawaherol- Khiyal

نویسندگان [English]

  • Farzad Ziaei Habibabadi 1
  • Saeed Shafiiyon 2

1 PhD student, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Humanities, University of Isfahan, Isfahan, Iran) (corresponding author)

2 Associate Professor, University of Isfahan, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Humanities, Isfahan, Iran

چکیده [English]

The more manuscripts are excavated from ancient texts, the newer rays in different fields will shine on the literary sciences and the clearer perspectives of the literary heritage of the past will appear in the eyes of researchers. Jawahar al-Khayal, the focus of this article, is a collection of more than 3,000 quatrains of 470 poets, many of whom are speakers of the Indian style, and some of whom have lived in India. This quatrain is very important in several ways; For example, he can show his brilliant face in literary studies related to the Indian subcontinent, such as the study of the development of quatrain in the Indian style, which has also been neglected. In the process of correcting the imaginary jewel, some abandoned words or new meanings that have disappeared from the cultures, as well as some poetic evidence for several less used words, were found, which will be discussed in this article.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jawaher al Khiyal
  • Dictionary
  • Sokhan Comprehensive Dictionary
  • lexical example
  • abandoned words
ابن یمین فریومدی، دیوان، به تصحیح و اهتمام حسینعلی باستانی‌راد، سنایی،‌ تهران، ۱۳۶۳.
انوری، حسن (۱)، ذیل فرهنگ بزرگ سخن، سخن، تهران، ۱۳۹۰.
ــــــــــ (۲)، فرهنگ بزرگ سخن، سخن، تهران، ۱۳۸۲.
اوحدی بلیانی اصفهانی، عرفات‌العاشقین و عرصات‌العارفین، تصحیح ذبیح‌اللّه صاحبکاری و آمنه فخراحمد، میراث مکتوب با همکاری کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، تهران، ۱۳۸۹.
اوحدی مراغی، دیوان، تصحیح سعید نفیسی، امیرکبیر، تهران، ۱۳۷۵.
بهار، لاله تیک چند، بهار عجم، تصحیح کاظم دزفولیان، طلایه، تهران، ۱۳۸۰.
بیدل دهلوی، کلیات، تصحیح اکبر بهداروند و پرویز عباسی داکانی، الهام، تهران، ۱۳۷۶.
جامی، نورالدین عبدالرحمان احمد، مثنوی هفت اورنگ، تصحیح جابلقا دادعلیشاه و همکاران، میراث مکتوب، تهران، ۱۳۷۸.
جمالی یزدی، ابوبکر مطهر، فرّخ‌نامه، تصحیح ایرج افشار، امیرکبیر، تهران، ۱۳۸۶.
خطیب رهبر، خلیل، دستور زبان فارسی، کتاب حروف اضافه و ربط، مهتاب، تهران، ۱۳۷۲.
دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، دانشگاه تهران، تهران، ۱۳۷۷.
سعدی شیرازی، کلیات، تصحیح بهاءالدین خرمشاهی، دوستان، تهران، ۱۳۸۹.
سلیم تهرانی، دیوان، تصحیح محمد قهرمان، نگاه، تهران، ۱۳۸۹.
سیف فرغانی، دیوان، تصحیح ذبیح‌اللّه صفا، فردوسی،‌ تهران، ۱۳۶۴.
شهاب‌الدین محمد خرندزی زیدری نسوی، سیرت جلال‌الدین منکبرنی، تصحیح مجتبی مینوی، علمی و فرهنگی، تهران، ۱۳۸۴.
صادقی، علی‌اشرف، مسائل تاریخی زبان فارسی، سخن،‌ تهران، ۱۳۸۰.
صائب تبریزی، دیوان، تصحیح محمد قهرمان، علمی و فرهنگی، تهران، ۱۳۷۴.
عطار نیشابوری، فریدالدین محمد، مختارنامه، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی‌کدکنی، سخن، تهران، ۱۳۷۵.
کلیم همدانی، ابوطالب، دیوان، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمد قهرمان، آستان قدس رضوی، مشهد، ۱۳۶۹.
گلچین‌معانی، احمد، فرهنگ اشعار صائب، امیرکبیر،‌ تهران، ۱۳۸۱.
لامع درمیانی، محمدرفیع بن عبدالکریم، دیوان، تصحیح محمود رفیعی و مظاهر مصفا، محمود رفیعی (ناشر)، تهران، ۱۳۶۵.
لاهیجی، حسن بن عبدالرزاق، رسائل (فارسی)، تصحیح علی صدرایی خویی، میراث مکتوب با همکاری قبله، تهران، ۱۳۷۵.
محسن تأثیر تبریزی، دیوان، تصحیح امین‌پاشا اجلالی، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، ۱۳۷۳.
محمد بن محمود بن احمد طوسی، عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات، تصحیح منوچهر ستوده، علمی و فرهنگی، تهران، ۱۳۸۲.
معین، محمد، فرهنگ فارسی، امیرکبیر، تهران، ۱۳۷۵.
مولوی، جلال‌الدین محمد، کلیات شمس تبریزی، تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر، امیرکبیر، تهران، ۱۳۶۳.
نصیری، محمدرضا و عبدالجمیل، فرهنگ نصیری، به کوشش حسن جوادی و ویلم فلور، با همکاری مصطفی کاچالین، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، تهران، ۱۳۹۳.