نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد ورامین- پیشوا، دانشگاه آزاد اسلامی، ورامین، تهران، ایران

2 استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد ورامین- پیشوا، دانشگاه آزاد اسلامی، ورامین، تهران، ایران.( نویسنده مسئول)

3 استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد ورامین- پیشوا، داشگاه آزاد اسلامی، ورامین، تهران، ایران

10.22034/nf.2024.191916

چکیده

جلیس‌المشتاق سرودۀ شاعری ناشناخته با نام یا تخلّص «علی» است که از شاعران دورۀ حکمرانی امیر شیرانشاه در شروان آذربایجان (حک: 869- 907 ق) بوده و آن را در سال 870ق به رشتۀ نظم کشیده است.  این اثر، برگردانِ منظومِ بساتین‌الانس اختسان دهلوی، دبیر و ادیب دورۀ سلطان غیاث الدّین تغلق (720 – 725ق) و محمّد شاه تغلق (725- 752 ق) است. در این منظومه، داستان عاشقانۀ پادشاه کشورگیر، پسر پادشاه بتیهان (شهری بزرگ در جنوب هند) با ملک آرا (دختر پادشاه چین) به روایت درآمده و حکایات میان پیوندی نیز درآن نقل شده است. علی در جلیس المشتاق، برخلاف اختسان دهلوی، داستان را عاری از هر گونه تکلّفات زبانی و بیانی روایت کرده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Jalis-ul Mushtaq )Verse of the poems of Basatin-ul uns, taken by Akhtasan Dehlavi: 700-752 A.H.)

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Rostami 1
  • Alireza Ghojazadeh 2
  • Ashraf Chegini 3

1 PhD student, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Varamin-Pishva Branch, Islamic Azad University, Varamin, Tehran, Iran

2 Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Varamin-Pishva Branch, Islamic Azad University, Varamin, Tehran, Iran. (Corresponding author)

3 Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Varamin-Pishva Branch, Islamic Azad Dashgah, Varamin, Tehran, Iran

چکیده [English]

Jalis-ul-Mushtaq is a poem by an unknown poet with the name or surname "Ali" who was one of the poets during the reign of Amir Shiranshah in Sharvan, Azerbaijan (Haq: 869-907 AH) and he composed it in the field of poetry in 870 AH. This work is a translation of the poems of Basatin-ul uns Akhtasan Dehlavi, the secretary and writer of the period of King Ghiyath al-Din Tughlaq (720-725 AH) and Muhammad King Tughlaq (725-752 AH).
In this verse, the love story of King Keshvargir, the son of King Batihan (a large city in southern India) and Mulk Ara (daughter of the King of China) is narrated, and interrelated stories are also narrated in it. In Jalis-ul Mushtaq
, unlike Dehlavi's abbreviated version, Ali has narrated the story without any linguistic and expressive difficulties.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jalis-ul Mushtaq
  • Ali
  • Basatin-ul uns
  • Sharvanshahan
  • Azerbaijan
  • Sharvan
آژند، یعقوب، « شیوۀ تبریز مکتب ترکمان»، نشریّۀ هنرهای زیبا – هنرهای تجسّمی، پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران، دورۀ 23، شمارۀ 4، زمستان 1397.
اختسان دهلوی، محمّدبن صدر تاج، بساتین‌الانس، مقدّمه، تصحیح و تحشیۀ نذیراحمد، به کوشش ریحانه خاتون، مرکز تحقیقات فارسی رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران، دهلی، 1389.
ایمانی، بهروز، « نامه‌های تاج‌الدّین اختسان دهلوی و ارتباط او با عماد‌الدّین فقیه کرمانی»، مهنّدات( مجموعه مطالعات فرهنگ، زبان و ادب فارسی در شبه قارّه)، به کوشش سیّد عبدالرضا موسوی، تهران، سورۀ مهر، 1388.
 برنی، ضیاءالدّین، تاریخ فیروزشاهی، تصحیح سرسیّداحمد، مسلم یونیورستی، علیگره، 2005م.
بهامدخانی، محمّد، تاریخ محمّدی، دستنویس شمارۀ 137، کتابخانۀ بریتانیا.
تقی‌الدّین کاشی، محمّدبن شرف‌الدّین علی‌الحسینی، خلاصه‌الاشعار، مجموعه شمارۀ 1066، کتابخانۀ مرکز احیاء میراث اسلامی.
ثواقب، جهانبخش، « بررسی و تحلیل مناسبات سیاسی- نظامی شیوخ صفوی با شروانشاهان( 900 – 864 هـ . ق)، پژوهش‌های تاریخی، دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، سال چهل و نهم، دورۀ جدید، سال پنجم، شمارۀ اوّل( پیاپی 17)، بهار 1392.
حاجی خلیفه، مصطفی‌بن عبدالله، کشف‌الظنون عن اسامی الکتب والفنون، بیروت، دارالاحیاء، ج 1، 1360ش/ 1941م.
حاجی خلیفه، مصطفی‌بن عبدالله، ترجمۀ تقویم‌التواریخ( سالشمار رویدادهای مهّم جهان از آغاز آفرینش تا سال 1085ق)، از مترجمی ناشناخته، تصحیح میرهاشم محدّث، تهران، احیاء کتاب-  دفتر نشر میراث مکتوب، 1376.
حجّتی، سیّد محمّد باقر، فهرست نسخه‌های خطّی و عکسی دانشکدۀ الهیّات و معارف اسلامی، ج 2، تهران، دانشگاه تهران، 1348.
حسینی، سیّدمحمّد تقی، فهرست دستنویس‌های فارسی کتابخانۀ فاتح( استانبول)، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، 1392.
خنجی اصفهانی، فضل‌الله روزبهان، تاریخ عالم‌آرای امینی« شرح حکمرانی سلاطین آق قویونلو و ظهور صفویان»، تصحیح محمّد اکبر عشیق، تهران، مرکز نشر میراث مکتوب، 1382.
خواندمیر، غیاث‌الدّین بن همام الدّین الحسینی، تاریخ حبیب السیر من اخبار افراد بشر؛ مقدّمۀ جلال‌الدّین همایی، زیر نظر دبیر سیاقی، ج4، تهران، کتابفروشی خیّام، نوبت چهارم، 1380.
رازی، امین احمد، تذکرۀ هفت اقلیم، ج3، تصحیح، تعلیقات و حواشی سیّد محمّد رضا طاهری (حسرت) ، تهران، سروش ، 1378
طهرانی، ابوبکر، کتاب دیار بکریه، تاریخ حسن بیک آق قویونلو و اسلاف او و آنچه بدان متعلق است از تواریخ قراقوینلو و چغاتای،تصحیح و اهتمام نجاتی لوغال-فاروق سومه ر،با مقدمه فاروق سومه ر،تهران،طهوری،چاپ دوم،1356
عابدی،سید امیر حسن،هندستان فارسی ادب(تحقیقی،علمی اور ادبی مقالات کا انتخاب)،مقدّمه و کوشش شریف حسین قاسمی،دهلی،اندو پرشین سوسائتی، 1984م.
عالم‌آرای صفوی، به کوشش یدالله شکری، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، 1350.
عبدی بیگ شیرازی( نویدی)، خواجه زین‌العابدین، تکمله‌الاخبار( تاریخ صفویّه از آغاز تا 978ق)، مقدّمه، تصحیح و تعلیقات عبدالحسین نوایی، تهران، نشر نی، 1369.
علی، بی‌تا، جلیس‌المشتاق، دستنویس کتابخانۀ لالا اسماعیل، مضبوط در کتابخانۀ سلیمانیّۀ ترکیه، شمارۀ 506، کاتب: گلشنی الهروی.
غفّاری قزوینی، قاضی احمد، تاریخ جهان‌آرا، تصحیح حسن نراقی، تهران، کتابفروشی حافظ، 1343.
فرشته، محّمد قاسم هندوشاه، تاریخ فرشته، ج1، تصحیح دکتر محمّد رضا نصیری، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1387.
مشتاق‌مهر، رحمان- ایمانی، بهروز،« گزارۀ پارسی عاشقانه‌ای از هند»، نامۀ فرهنگستان« ویژه‌نامۀ شبه‌قارّه»، شمارۀ 9، 1398.