نوع مقاله : سرمقاله

نویسنده

• ابوالقاسم اسماعیل‌پور مطلق

استاد دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

در وهلۀ نخست، آنچه از زنده‌یاد دکتر حسن ذوالفقاری استاد و پژوهشگری ممتاز و برجسته رقم زده کار در حوزۀ ادبیّات و فرهنگ عامّۀ ایران است. بعد از بزرگانی مانند صادق هدایت، که پیشتاز پژوهش در فرهنگ و ادبیّات عامّه/ فولکلور و بنیانگذار این پژوهش‌ها در ایران بود و آثاری چون اوسانه، نیرنگستان، و برخی از جستارها در نوشته‌های پراکنده را نوشت و به اهمّیّت گردآوری و تدوین فرهنگ عامّه پی برد؛ و نیز پس از ابوالقاسم انجَوی شیرازی، که به جایگاه بلندی در حوزۀ ادبیّات عامّه رسید و مؤلّف گل به صنوبر چه کرد (مجموعۀ قصّه‌های ایرانی)، جشن‌ها و آداب و معتقَدات زمستان و مجموعه‌داده‌های سترگ و ارزشمند در بایگانی رادیو ایران؛ و همچنین بعد از محمّدجعفر محجوب، صاحب ادبیّات عامیانۀ ایران (ویراست و تصحیح حسن ذوالفقاری)، آیین جوانمردی یا فتوّت؛ و برخی چهره‌های دیگر، ذوالفقاری به تدوین و گردآوری و تحلیل ضرب‌المثل‌ها، سنّت‌ها، آداب ‌و رسوم، اسطوره‌ها، و افسانه‌ها و قصّه‌های ایرانی همّت گماشت. دستاورد ذوالفقاری در مرحلۀ نوینِ پژوهش‌های ادبیّات و فرهنگ عامّه و مردم‌شناسی، که به مجموعۀ گردآوری‌ها، تدوین و نیز بررسی‌های پیشینش افزود، بخش تحلیلی کار وی بود. استادان پیشین بیشتر کوشیدند داده‌های ادبیّات و فرهنگ عامّه را گرد آورند و تاحدّی آن‌ها را تبیین و تحلیل کنند؛ امّا، کاری که ذوالفقاری کرد گام‌هایی ارزشمند در تحلیل داده‌های فرهنگ و ادب عامّه، باورها و به‌ویژه افسانه‌های پهلوانی و داستان‌های عامیانۀ ایران بود که در کتاب‌ها و مقالات تخصّصی خود عرضه کرد.