نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• اصغر شهبازی

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فرهنگیان، چهارمحال و بختیاری، شهر کرد، ایران

چکیده

افعال تبدیلی یا به تعبیری افعال جعلی، افعالی هستند که از اسم یا صفت به اضافهٔ تکواژ ماضی‌ساز «اید» ساخته می‌شوند. بررسی‌ها نشان می‌دهد ساخت فعل ساده از اسم یا صفت از گذشته تا کنون در زبان فارسی وجود داشته و دلایل مختلف ازجمله مخالفت برخی از ادبا، دستورنویسان و ویراستاران با ساخت و کاربرد این افعال موجب شده است این افعال به‌ندرت در زبان نوشتار ظاهر شوند، و به‌‌تبع آن، زبان فارسی از این امکان آن‌گونه که بایدوشاید بهره‌مند نشود. ازآنجاکه این افعال در روزگار کنونی، یعنی روزگار مواجههٔ زبان فارسی با انبوه واژگان علمی، ضروری و لازم‌ به نظر می‌رسد، در این مقاله پیشینهٔ ساخت این افعال و تعداد آنها در سه گونهٔ زبانیِ فارسی کهن، فارسی معیار و فارسی عامیانه بررسی شده و به‌طور خلاصه مشخص شده که از مجموع 280 فعل سادهٔ کهن و مهجور، 194 فعلْ تبدیلی است. از 220 فعل سادهٔ زبان فارسی معیار، 48 فعل تبدیلی است و از 67 فعل سادهٔ زبان فارسی عامیانه، 60 فعل تبدیلی است. به‌عبارت‌دیگر، از مجموع 567 فعل سادهٔ زبان فارسی، 302 فعل تبدیلی است. بنابراین، به‌رغم نظر برخی از محققان، بیش از نیمی از افعال زبان فارسی تبدیلی‌اند. در این مقاله همچنین، به مهم‌ترین اشکالاتی که بر ساختن و کاربرد این افعال وارد شده، پاسخ داده شده و نشان داده شده که فرایند ساخت فعل از اسم یا صفت هرگز نمرده و اکنون نیز فعال است و زبان فارسی در بحث معادل‌سازی واژگان علمی به‌شدت به این فرایند نیاز دارد.

کلیدواژه‌ها

• دستور زبان
• فعلِ فارسی
• افعال جعلی (تبدیلی)

عنوان مقاله [English]

Denominal and Deadjectival Verbs in Persian Revisited

نویسنده [English]

• A Shahbazi

Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Farhangian University, Chaharmahal and Bakhtiari, Kurd City, Iran

چکیده [English]

Denominal and deadjectival verbs, or fake verbs in other words, are verbs that are made from nouns or adjectives. Investigations show that the construction of simple verbs from nouns or adjectives has existed in the Persian language from the past until now, and various reasons, including the opposition of some writers, grammarians and editors to the construction and use of these verbs, have caused these verbs to rarely appear in the written language. As a result, the Persian language does not benefit from this possibility as it should. In this article, the history of the construction of these verbs and their number in three varieties of Classical Persian, Standard Persian, and Spoken Persian have been examined, and it has been briefly determined that out of a total of 280 old and abandoned simple verbs, 194 are denominal and deadjectival verbs. Out of 220 standard Persian verbs, 48 are denominal and deadjectival verbs, and out of 67 common Persian verbs, 60 are denominal and deadjectival verbs. In other words, out of a total of 567 simple verbs in the Persian language, 302 are denominal and deadjectival verbs. Therefore, despite the opinion of some researchers, more than half of the verbs in the Persian language are denominal and deadjectival. In this article, the most important problems in the construction and use of these verbs have been answered, and it has been shown that the process of making verbs from nouns or adjectives has never died and is still active today.

کلیدواژه‌ها [English]

• Grammar
• Persian verb
• fake verbs
• denominal and deadjectival verbs