دوره 22 (1402)
دوره 21 (1401)
دوره 20 (1400)
دوره 19 (1399)
دوره 18 (1398)
دوره 17 (1397)
دوره 16 (1396)
دوره 15 (1395)
دوره 14 (1394)
دوره 13 (1393)
دوره و شماره: دوره 22، شماره 2 - شماره پیاپی 86، تیر 1402، صفحه 3-201 (نامه فرهنگستان (تحقیقات ادبی))
تعداد مقالات: 13
صد سال دانایی
دوره 22، شماره 2 ، تیر 1402، صفحه 5-21
چکیده
بیشترسرهگرایی: کوششی ذوقی یا واکنشی اجتماعی؟
دوره 22، شماره 2 ، تیر 1402، صفحه 22-36
چکیده
همان‌گونه که جوامع انسانی در تعامل با هم قرار می‌گیرند، زبان انسان‌ها نیز در چنین تعاملاتی وارد می‌شود؛ به‌گونه‌ای که کمتر زبانی را می‌توان زبان خالص (سَره) و بدون واژه‌های وام‌گرفته از دیگر زبان‌ها دانست. امّا در گذر ایّام گاهی برخی از اهل زبان، با اندیشهٔ بیرون راندن واژه‌های بیگانه، دست به کوشش‌هایی می‌زنند. با نگاهی به ... بیشتراز اضطراب متن تا تحوّل «ـیذ»: بررسی و تحلیل دو نمونه از تصرّفات میبدی و کاتبان کشف الأسرار در تفسیر خواجه‌عبداللّه انصاری
دوره 22، شماره 2 ، تیر 1402، صفحه 37-54
چکیده
ابوالفضل میبدی در مقدّمه‌اش بر کشف‌الأسرار و عُدّة‌الأبرار نوشته است که تفسیر وی بسط‌یافتهٔ تفسیر خواجه عبداللّه انصاری است. مقالهٔ حاضر نخست دو فرضیهٔ اصلی را دربارهٔ هویّت مؤلّف تفسیری که منبع اصلی میبدی در تألیف کشف‌الأسرار بوده است شرح می‌دهد و شواهدی به نفع فرضیهٔ دوم عرضه می‌کند. در ادامه، ضمن توصیف فرضیهٔ تأثیرپذیری ... بیشترطبقهبندی الفبای فارسی براساس ساختار نوشتاری
دوره 22، شماره 2 ، تیر 1402، صفحه 55-75
چکیده
تاکنون بحث دربارهٔ ویژگی‌های الفبای فارسی بیشتر در چارچوب آواشناسی و واج‌شناسی مطرح بوده و ازلحاظ خط‌شناسی و ساختار نوشتاری طبقه‌بندی دقیقی از حروف الفبا ارائه نشده است. نویسه‌ها (اعمّ از حروف، اعداد و علائم نوشتاری) خود از اجزای کوچک‌تری تشکیل شده‌اند که می‌توانیم آن‌ها را «نویسک» بنامیم. نویسک‌های اصلی در الفبای ... بیشترفرهنگ بسامدی فارسی؛ اثری نیازمند ویرایش یا تألیف دوباره؟
دوره 22، شماره 2 ، تیر 1402، صفحه 76-100
چکیده
مجموعۀ «فرهنگ‌های بسامدیِ راتلج»، تا به امروز، دست‌کم در پانزده عنوان منتشر شده و جمعاً مشتمل بر چهارده زبان است. این مجموعه، که از سوی انتشارات راتلج (گروه تِیلور و فرانسیس) منتشر شده، به‌ویژه در میان کسانی که در زمینۀ تدوین «فرهنگ‌های بسامدی» و/ یا «زبان‌شناسی پیکره‌ای» پژوهش می‌کنند، معروفیّت جهانی یافته است. ... بیشترراحةالصّدور راوندی از نگرگاهِ فواید ادبی آن
دوره 22، شماره 2 ، تیر 1402، صفحه 101-117
چکیده
آنچه از قلم نجم‌الدّین راوندی در تاریخ آل سلجوق بر جای مانده است، فارغ از نظرهای متفاوت و گاه متناقضی که درباره‌اش داده‌اند، به‌عنوان متنی دیرساله در تاریخ، که چونان دیگر رسائل تاریخی، در جنب منابع دیگری چون تذکره‌ها و کتاب‌های بلاغی، متضمّن فواید ادبی است، شایای توجّه است. چه نکاتی که گه‌گاه در این آثار، ازجمله در راحةالصّدور ... بیشترمولانا و ابن‌جوزی
دوره 22، شماره 2 ، تیر 1402، صفحه 118-138
چکیده
ابن‌جوزی، مورّخ و خطیب حنبلی‌مذهب، که حدود ده سال قبل از تولّد مولانا وفات کرد، یکی از نویسندگان کثیرالتألیف ادبیّات عرب است. صفةالصّفوه، مشهورترین اثر او که تذکرهٔ عارفان است، منتخبی از حلیة‌الأولیاء قلمداد می‌شود. در این کتاب، ابن‌جوزی قصد داشته زندگینامهٔ صوفیانی را که کردارشان را موافق سنّت نبوی و سیرهٔ صحابه یافته جمع کند ... بیشترولایتنامه؛ گونه‌ای برجسته در ادبّیات شیعیِ قرن نهم
دوره 22، شماره 2 ، تیر 1402، صفحه 139-159
چکیده
قرن نهم دورۀ اوج‌گیری شعر شیعی در قالب ترکیب‌بند و قصیده و حماسۀ مذهبی است. در آن میان، شکلی از قصیده دیده می‌شود که شاعران آن عصر به آن «ولایت‌نامه» می‌گویند. تا کنون افزون بر شصت مورد از این شکل قصیده در دیوان شاعرانی چون سلیمی تونی، ابن‌حُسام خوسفی، آذری اِسفَراینی و... دیده شده است. این قالب به دو دلیل در تاریخ قصیدۀ فارسی ... بیشترنقدی بر گزارش دشواری‌های دیوان خاقانی
دوره 22، شماره 2 ، تیر 1402، صفحه 160-176
چکیده
شرح‌نویسی بر اشعار خاقانی از روزگاران گذشته رایج بوده و تا امروز هم ادامه دارد، چنان‌که شروح متعدّدی بر دیوان این شاعر شَروانی نوشته شده است. یکی از شروح معاصر کتاب گزارش دشواری‌های دیوان خاقانی، نوشتهٔ میرجلال‌الدّین کزّازی است که، در عین ارجمندی، از برخی خطاها هم خالی نیست. نگارنده، در این مقاله، به نقدِ معنی و شرح یازده بیت ... بیشتراتّفاقی در بیدل‌شناسی
دوره 22، شماره 2 ، تیر 1402، صفحه 177-187
چکیده
بیشترترجمۀ انگلیسی قصّه‌های مجید
دوره 22، شماره 2 ، تیر 1402، صفحه 189-190
چکیده
بیشترگزارش همایش پاسداشت زبان فارسی و بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی در 25 اردیبهشت 1401
دوره 22، شماره 2 ، تیر 1402، صفحه 191-194
چکیده
بیشتربزرگان زبان و ادبیّات پارسی در جهان عرب (بخش اوّل)؛ دیروز دانش: چهارده مقاله در تاریخ علم؛ رسالۀ پیروزی و مقالۀ نوروزی؛ روایت رنه ولک از ادبیّات تطبیقی؛ زن در شاهنامه؛ زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی مرحوم دکتر یداللّه ثمره
دوره 22، شماره 2 ، تیر 1402، صفحه 195-203