نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور

10.22034/nf.2022.167956

چکیده

مطالعه و بررسی آثار و متون ادبی جهان، از منظر ادبیات تطبیقی یا به‌عبارتی ادبیات جامع ملل و هم‍چنین از دید روابط بینامتنیت، وجوه غامض و لایه‌‍‌های پنهان آثار را آشکار می‌کند و، علاوه بر آن، موجب کشف پیوند‌ها و تأثیر و تأثرات می‌شود چرا که هیچ متن، جریان یا اندیشه‌ای اتفاقی و بدون پشتوانة پیشین یا همان پیش‌ْمتن نیست. قصّة «وکیل صدر جهان» از قصّه‌های مشهور مثنوی معنوی است که چه بسا یکی از عوامل مهم تأثیرگذار در خلق قطعة معروف تازیِ بهشت یا یوز خدا، اثر فرانسیس تامپسن انگلیسی، است. هدف این پژوهش نشان دادن این موضوع مهم، یعنی میزان آشنایی غربیان با آثار عرفان ایرانی‌ـ‌اسلامی و چهره‌های برجسته‌ای مانند مولانا و آثار اوست و همچنین نگاه به مقولة حب و عشق الهی بر پایة آموزه‌های دو مذهب بزرگ و عرفان اسلامی و مسیحی و چگونگی پردازش این موضوع. نتایج به‌دست‌آمده بیانگر نقاط مشابه و مشترکی است که می‌تواند الهام و تأثیرپذیری و، در عین حال، بازآفرینی خلاقانة موضوع را به خوبی نشان دهد.

کلیدواژه‌ها

اسلامی ندوشن، محمد علی. جام جهان‌بین. چ‌5. تهران: جامی، 1370.
پاینده، حسین. نظریه‌ها و نقد ادبی: درسنامه‌ای میان‌رشته‌ای. ج1. چ2. تهران: سمت، 1398.
پایور، جعفر. شیخ در بوته: روش‌های بازنویسی و بازآفرینی و ترجمه و پرداخت در آثار ادبی. تهران: اشراقیه، 1380.
تراویک، باکنر. تاریخ ادبیات جهان. ترجمة عربعلی رضایی. ج2. چ4. تهران: فرزان، 1390.
حافظ شیرازی، خواجه شمس الدین محمد. دیوان. به تصحیح و توضیح پرویز ناتل خانلری. ج1. تهران: خوارزمی، 1362.
خادمی کولایی، مهدی و سیده هاجر بزرگی قلعه‌سری. «بررسی تطبیقی مفهوم عشق نزد فلوطین و مولانا». پژوهش‌های ادبیات تطبیقی. 3/1 (1393): 143ـ164.
زرین‌کوب، عبدالحسین. بحر در کوزه: نقد و تفسیر قصه‌ها و تمثیلات مثنوی. چ4. تهران: علمی، 1372.
سهروردی، شیخ شهاب الدین یحیی ابن حُبَش. فی حقیقة العشق یا مؤنس العشاق. تهران: مولی، 1374.
شیمِل، آن‌ماری. «مولانا و استعارة عشق». ترجمة حسن لاهوتی. کیهان اندیشه. ش30 (خرداد و تیر 1369): 63ـ94.
عابدیها، حمید. «بررسی تطبیقی عناصر داستان وکیل صدر جهان و مأخذ روایی آن در مثنوی معنوی، دفتر سوم: داستان وکیل و صدر جهان». [مجموعه مقالات] کنگرة بین‌المللی زبان و ادبیات، 1395.
عوفی، سدیدالدین محمد. لبابالالباب. النصف الأول. به سعی و اهتمام و تصحیح ادوارد براون. لیدن: مطبعة بریل، ‌1324ق.
عهد جدید. ترجمة‌ پیروز سیار. تهران: نی، 1387.
الغازی السمرقندی، امیردولتشاه ابن علاءالدوله بختی‌شاه. تذکرة الشعرا. به اهتمام و تصحیح ادوارد براون. تهران: اساطیر، 1382.
فروزانفر، بدیع الزمان. احادیث و قصص مثنوی. تهران: امیرکبیر، 1376.
قرآن کریم.
مولوی بلخی، جلال‌الدین محمد. غزلیات شمس تبریز. مقدمه، گزینش و تفسیر محمدرضا شفیعی کدکنی. ج1. تهران: سخن، 1388.
ــــــ. . مثنوی معنوی. بر اساس نسخة رینولد نیکلسون. چ 4. تهران: ققنوس، 1379.
مینوی، مجتبی. پانزده گفتار. چ4. تهران: توس، 1383.
Brown, Amanda Christy. “Text to Text: John Milton’s ‘When I Consider How My Light Is Spent’ and ‘Today’s Exhausted Superkids’”. The New  York Times. 14.12.2016. pp.1-13.
Thompson, J. Francis. The Hound of Heaven. New York: Dodd, Mead & Company, 1926.