نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشکدۀ زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران
چکیده
قرن نهم دورۀ اوج‌گیری شعر شیعی در قالب ترکیب‌بند و قصیده و حماسۀ مذهبی است. در آن میان، شکلی از قصیده دیده می‌شود که شاعران آن عصر به آن «ولایت‌نامه» می‌گویند. تا کنون افزون بر شصت مورد از این شکل قصیده در دیوان شاعرانی چون سلیمی تونی، ابن‌حُسام خوسفی، آذری اِسفَراینی و... دیده شده است. این قالب به دو دلیل در تاریخ قصیدۀ فارسی بی‌سابقه بوده است؛ نخست اینکه تعلّق به گروه مذهبی و فکری خاصّی دارد و دیگر آنکه دارای نام خاص و محتوای مشخّص واحدی است.
این مقاله در پی آن است تا ولایت‌نامه را به‌مثابۀ گونۀ ادبی خاصّ شیعی در قرن نهم معرّفی کند و به نقش این گونۀ ادبی در شکل‌گیری گفتمان شیعی شاعران در قرن نهم بپردازد. در این پژوهش، ابزارهای زبانیِ مورداستفادۀ شاعران، از قبیل لقب‌دهی، اغراق و مبالغه، خیالی شدن عقاید و همچنین استناد به آیات و احادیث، امامت، عصمت، علم و مفهوم کلیدی ولایت در نزد تشیّع، خطابی بودن ولایت‌نامه‌ها و غیره، با نگرشی تاریخی و تحلیل گفتمانی، مورد مُداقّه قرار گرفته است تا تلاش شاعران برای رواج گفتمان شیعی و ترویج نظام اعتقادی تشیّع در قرن نهم بررسی شود. همچنین، در این مقاله به ساختار این گونۀ ادبی اشاره شده است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
"Velāyat-nāmeh"; A Prominent Genre in the Ninth Century Shiite Literature
نویسنده [English]
- H. Kaffash
Ph.D. Department of Persian Language and Literature, Faculty of Persian Language and Literature, Ferdowsi University, Mashhad, Iran
چکیده [English]
The ninth century is the culmination of Shiite poetry in the form of religious composition, ode, and epic. In between, there is a form of ode which the poets of that time call "Velāyat-nāmeh." More than 60 cases of this form of ode have been seen so far in the divans of poets such as Salimi Tuni, Ibn Hosam Khusfi, Azari Esfarayeni, etc. This form has been unprecedented in the history of Persian ode for two reasons: the first is that it belongs to a specific religious and ideological group; and the second is that it has a specific name and a specific content.
This article seeks to introduce “Velāyat-nāmeh” as a special Shiite literary genre in the ninth century and to discuss the role of this literary genre in shaping the Shiite discourse of poets in that century. In this study, the linguistic tools used by poets such as titling, exaggeration, imagining ideas as well as quoting verses and hadiths, Imamate, infallibility, knowledge and the key concept of “velāyat” in Shiism, the oratorical nature of “Velāyat-nāmeh”s, etc., with a historical and analytical discourse. It is intended to examine the efforts of poets to spread the Shiite discourse and promote the Shiite belief system in the ninth century. Also, in this article, a structure of this literary genre is mentioned.
کلیدواژه‌ها [English]
- Velāyat-nāmeh
- Shiite literature
- ninth century
- literary genre
- the Shiite literary genre
)