محدثه طاهری؛ سیده پرنیان دریاباری؛ علیاصغر باباسالار
چکیده
میرزا حبیب اصفهانی با انتشار دستور سخن، اولین کتاب مستقل آموزش دستور زبان فارسی را در 1289ق تألیف کرد. پس از او نویسندگان دیگری به تأثیر از قواعد عربی یا دستور زبانهای فرنگی، نگارش کتابهای آموزش دستور زبان فارسی را ادامه دادند. از این رهگذر، کتابهای دستور زبان آموزشی نگارش یافتند. در این پژوهش بیست کتاب درسی دستور زبان فارسی (از ...
بیشتر
میرزا حبیب اصفهانی با انتشار دستور سخن، اولین کتاب مستقل آموزش دستور زبان فارسی را در 1289ق تألیف کرد. پس از او نویسندگان دیگری به تأثیر از قواعد عربی یا دستور زبانهای فرنگی، نگارش کتابهای آموزش دستور زبان فارسی را ادامه دادند. از این رهگذر، کتابهای دستور زبان آموزشی نگارش یافتند. در این پژوهش بیست کتاب درسی دستور زبان فارسی (از سال 1298 تا 1357ش)، که در مدارس ایران تدریس میشدند، مطالعه شد. ابتدا بازۀ زمانی 1298 تا 1357ش به سه دوره تقسیم و ویژگیهای هر دوره بیان و سپس موارد اختلافی مباحث دستوری هر کتاب و چند مثال از آنها با کتاب دستور مفصّل امروز[1] بررسی و مقایسه شد. همچنین تأثیرپذیری هر کتاب از دستور زبانهای دیگر، مانند عربی و فرنگی، مورد توجه قرار گرفت. براساس پژوهش حاضر به این نتیجه رسیدیم که اغلب کتابهای دستوری مورد بررسی به تأثیر از دستور عربی، اقسام کلمه را به سه بخش اسم، فعل و حرف تقسیم کرده و نکات هر مبحث را شرح و تفصیل دادهاند. گرچه هر نویسنده، در عین تأثیرپذیری از نویسندگان پیشین یا معاصر، نظرات خود را هم آورده، اما کمتر کتابی دارای روش متمایز و خاص بوده و بیشتر کتابها رویکردی مشابه یکدیگر داشتند. البته، برخی کتابها در دورۀ خود تأثیر بیشتری گذاشتند و رویکرد خود را با دیدگاه غالب همعصران خود متناسب و همراه کردند. دستور زبانهایی که عبدالعظیم قریب، پنج استاد، پرویز ناتل خانلری، انوری و احمدی گیوی و صادقی و ارژنگ نوشتند، ازجمله کتابهای پیشتاز این بازۀ زمانی بود. .[1] خسرو فرشیدورد، دستور مفصّل امروز، سخن، تهران ۱۳۸۲.