نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد دانشگاه خوارزمی و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی

چکیده

منطق‌الطّیر عطّار نیشابوری منظومۀ تمثیلی و عرفانی مشهوری است که بارها تصحیح شده و به طبع رسیده‌است. دربارۀ اصل و اهمیّت این منظومه و دقایق عرفانی و ارزش‌های زبانی آن نیز سخنان سودمند و فراوانی گفته شده‌است. با اینکه زبان عطّار، به‌خصوص در منطق‌الطّیر، ساده و روشن و تقریباً خالی از هر نوع صنعتگری است، در این مثنوی ۴۷۰۰ بیتی و پدیدآمدۀ اوایل قرن هفتم، ابیاتی هست که به تأمّلی دیگر نیازمندند و شاید طرح سخنی تازه دربارۀ آنها نکته‌ای از این کتاب ارجمند و متن درسی دانشگاهی را روشن کند، و گوشه‌ای از زیبایی‌های سخن عطّار نیز، بیش از پیش، آشکار گردد. ما در اینجا با این امیدواری ابیاتی از آن را مورد بحث قرار داده‌ایم.

کلیدواژه‌ها

منابع
اخسیکتی، اثیرالدّین (۱۳۳۷)، دیوان، به تصحیح رکن‌الدّین همایون فرّخ، تهران: رودکی.
افلاکی، شمس‌الدّین احمد (۱۳۶۲)، مناقب‌العارفین، به تصحیح تحسین یازیجی، ج ۱، تهران: دنیای کتاب.
المناوی، محمد عبدالرّؤوف (بی‌تا)، فیض‌القدیر (شرح الجامع‌الصّغیر)، ج ۶، بیروت: دارالفکر.
بیهقی، ابوالفضل محمّدبن حسین (۱۳۵۶)، تاریخ بیهقی، به تصحیح علی‌اکبر فیّاض، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
جامی، نورالدّین عبدالرّحمن (بی‌تا)، سلسلةالذّهب (از هفت اورنگ)، به تصحیح مدرس گیلانی، تهران: سعدی.
جمال‌الدّین اصفهانی، محمّدبن عبدالرزّاق (۱۳۲۰)، دیوان، به تصحیح وحید دستگردی، تهران: ارمغان.
جوهری نیشابوری، محمّدبن ابی‌البرکات (۱۳۸۳)، جواهرنامۀ نظامی، به کوشش ایرج افشار و با همکاری محمّدرسول دریاگشت، تهران: میراث مکتوب.
خاقانی شروانی، افضل‌الدّین بدیل‌بن علی (۱۳۴۹)، منشآت، به تصحیح محمّد روشن، تهران: دانشگاه تهران.
ـــــــ (۱۳۸۵)، تحفة‌العراقین (ختم‌الغرائب)، به کوشش ایرج افشار، چاپ عکسی، تهران: میراث مکتوب.
ـــــــ (۱۳۵۷ الف)، تحفة‌العراقین (ختم‌الغرائب)، به تصحیح یحیی قریب، تهران: کتاب‌های جیبی.
ـــــــ (۱۳۵۷ ب)، دیوان، به تصحیح ضیاءالدّین سجادی، تهران: زوّار.
خواجه عبدالله انصاری (۱۳۶۲)، طبقات‌الصّوفیه، به تصحیح محمّدسرور مولائی، تهران: توس.
خواجه نظام‌الملک طوسی (۱۳۹۸)، سیرالملوک (سیاست‌نامه)، به تصحیح محمود عابدی، تهران: سخن.
خواجه نصیرالدّین طوسی (۱۳۶۳)، تنسوخ‌نامه، به تصحیح محمّدتقی مدرس رضوی، تهران: اطّلاعات.
دهخدا، علی‌اکبر (۱۳۷۶)، لغت‌نامه، تهران: مؤسسۀ لغت‌نامۀ دهخدا.
راوندی، محمّدبن علی‌بن سلیمان (۱۳۶۴)، راحة‌الصّدور، به تصحیح محمّد اقبال، تهران: امیرکبیر.
سنائی غزنوی، ابوالمجد مجدودبن آدم (۱۳۵۹)، حدیقة‌الحقیقة، به تصحیح محمّدتقی مدرس رضوی، تهران: دانشگاه تهران.
ـــــــ (بی‌تا)، دیوان، به تصحیح محمّدتقی مدرس رضوی، تهران: کتابخانۀ سنائی.
سیوطی، جلال‌الدّین (بی‌تا)، الجامع‌الصّغیر، ج ۲، بیروت: دارالفکر.
طغانشاهی، یوسف و زلیخا، میکروفیلم شمارۀ ۳۵۴، کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران.
عطّار نیشابوری، فریدالدّین (۱۳۸۴)، منطق‌الطّیر، به تصحیح رضا انزابی‌نژاد و سعیدالله قره‌بیگلو، تهران: آیدین.
ـــــــ (۱۳۵۶)، منطق‌الطّیر، به تصحیح سیّدصادق گوهرین، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
ـــــــ (۱۳۸۳)، منطق‌الطّیر، به تصحیح محمّدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
ـــــــ (۱۳۹۰)، منطق‌الطّیر، به تصحیح محمود عابدی و تقی پورنامداریان، تهران: سمت.
ـــــــ (۱۳۷۳)، منطق‌الطّیر، به اهتمام محمّدجواد مشکور، تهران: الهام.
ـــــــ (۱۳۸۶ الف)، اسرارنامه، به تصحیح محمّدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
ـــــــ (۱۳۸۶ ب)، مصیبت‌نامه، به تصحیح محمّدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
ـــــــ (۱۳۶۲)، دیوان، به تصحیح تقی تفضّلی، تهران: علمی و فرهنگی.
عین‌القضات همدانی (۱۳۷۰)، تمهیدات، به تصحیح عفیف عسیران، تهران: منوچهری.
ـــــــ (بی‌تا)، لوایح، به کوشش رحیم فرمنش، تهران: منوچهری.
فخرالدّین اسعد گرگانی (۱۳۷۷)، ویس و رامین، به تصحیح محمّد روشن، تهران: صدای معاصر.
فردوسی، ابوالقاسم (۱۳۸۶)، شاهنامه، به تصحیح جلال خالقی مطلق، ج ۲، تهران: مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی.
فروزانفر، بدیع‌الزّمان (۱۳۵۲)، شرح احوال و نقد و تحلیل آثار عطّار نیشابوری، تهران: دهخدا.
قلانسی نسفی، عبدالله‌بن محمّدبن ابی‌بکر (۱۳۸۵)، ارشاد، به تصحیح عارف نوشاهی، تهران: میراث مکتوب.
مجیر بیلقانی (۱۳۵۸)، دیوان، به تصحیح و تعلیق محمّد آبادی، تهران: مؤسسۀ تاریخ و فرهنگ ایران.
مسعود سعد سلمان (بی‌تا)، دیوان، به تصحیح مهدی نوریان، اصفهان: کمال.
مولوی، جلال‌الدّین محمّد (۱۳۶۲)، کلیّات شمس، به تصحیح بدیع‌الزّمان فروزانفر، ج ۴، تهران: امیرکبیر.
نظامی گنجوی (بی‌تا)، مخزن‌الأسرار، به تصحیح وحید دستگردی، تهران: علمی.
ـــــــ (بی‌تا)، شرفنامه، به تصحیح وحید دستگردی، تهران: علمی.