نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بروجرد
چکیده
مقاصدالأولیاء فی محاسن‌الأنبیاء اثر محمود فاریابی ـ نویسندۀ سدۀ ششم ـ است که زندگی پیامبران و داستان‌هایی از ایشان را به‌شکل ادیبانه بیان کرده‌است. این اثر تاکنون تصحیح و چاپ نشده‌است. نثر آن به نثر فنّی معتدل نزدیک شده‌است. غنای دایرۀ واژگانی، بیان کنایی، کثرت ترکیبات بدیع و شاعرانه، انواع جناس، تلمیح، تضمین‌المزدوج، واج‌آرایی، موازنه و ترصیع، استفادۀ هنرمندانه از آیات و گاه تأویل ذوقی آنها، وفور تصاویر، نثر روان و آهنگین و ... از برجسته‌ترین ابزارهایی است که شاعرانگی این اثر را چشمگیر کرده و بدان ارزش ادبی و هنری والایی بخشیده‌است. بر پایۀ موارد یادشده تلاش نویسندگان این مقاله بر آن است با روش مطالعه و تحلیل محتوا، ویژگیهای اصلی نثر این اثر را از لابه‌لای تصاویر متعدّد و پیچوخمهای زبانی و بیانی استخراج کنند و بدین‌طریق زمینۀ معرفی این نثر ارزشمند و ناشناخته را برای محقّقان و علاقه‌مندان این دسته موضوعات فراهم آورند. چون فاریابی انگیزۀ تألیف این اثر را درازسخنی کتب پیشین بیان کرده، قصّه‌های مربوط به هرکدام از انبیاء، به‌جز قصّه‌های مفصّلِ حضرت یوسف (ع)، حضرت محمّد (ص) و حضرت موسی (ع)، مختصر و مجمل است و روایت و انتقال معنا فدای لفظ نشده‌است و سجع‌پردازی و درازآهنگی نسبی برخی جمله‌ها از نوع اطناب ممل نیست، بلکه جانب لفظ و معنا در آن در حالت اعتدال است.
کلیدواژه‌ها
)