نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران

چکیده

ادبیات پارسی وتازی در زمینه‌های گوناگونی دادوستد فرهنگی با هم داشته‌اند. یکی از این زمینه‌ها، موضوع سروده‌هاست: به روشنی می‌توان نمونه‌های فراوانی را از تأثیر سروده‌های تازی در اشعار پارسی و برعکس، ملاحظه کرد. دو نمونه‌ای که در این نوشتار با تفصیل بیشتر بررسی می‌شوند یکی نامه‌های منظوم عاشقانه میان عاشق ومعشوق و دوم تغزل در شکل گفت‌وگویی آن است که هر دو تحت تأثیر ادبیات و فرهنگ ایرانی و از طریق شاعران ایرانی‌تبارِ تازی‌سرا وارد ادبیات عربی شده‌اند. به طور خاص، به سروده‌های بشّار بن بُرد تُخارستانی و عباس بن اَحنَف در نامه‌های منظوم عاشقانه و وضّاح الیمن و ابونُواس در تغزل گفت‌وگویی پرداخته شده است. به عنوان پیشینه، به منظومۀ ویس و رامین و سنت «ده‌نامه»سرایی نیز اشارت رفته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Romantic Poetic Letters and Conversational Lyricism: Persian Traditions in Arabic Poetry

نویسنده [English]

  • Bagher Ghorbani Zarrin

Professor of Arabic Language and Literature, Faculty of Literature and Human Sciences, Islamic Azad University, Central Tehran Branch, Tehran, Iran

چکیده [English]

There has been cultural interactions between Persian and Arabic literature in various forms. The subject of poems would be regarded as one of the many obvious examples of the influence of Arabic poetry on Persian and vice versa. Two examples that are described in more detail in this article are: 1) Romantic poetic letters between lover and beloved; and, 2) lyricism in its conversational type. They were both, under Iranian cultural and literary influence, introduced to Arabic literature by Arabic-speaking Persian poets. Bashshar ibn Burd Tokharestani and al-Abbas ibn al-Ahnaf in romantic poetic letters and Waddah al-Yaman and Abu Nuwas al-Ahwazi in conversational lyricism have been studied in this article. As the background of study, Vais and Ramin poem and the tradition of writing “Dahnameh” have been mentioned and noticed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iranian traditional poetry
  • romantic poetic letters
  • conversational lyricism
  • Arabic poetry
  • Arabic-speaking Persian poets
آقا بزرگ طهرانی، محمد محسن. الذریعة إلی تصانیف الشیعة. تحقیق علی‌نقی منزوی و احمد منزوی. بیروت: دارالأضواء، 1983م.
ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم. الشعر و الشعراء. تحقیق احمد محمد شاکر. قاهره: دارالمعارف، 1966م.
ابن کثیر، ابوالفداء اسماعیل. البدایة و النهایة. بیروت: مکتبة المعارف، 1990م.
ابوالفرج اصفهانی، علی بن الحسین. کتاب الأغانی. بیروت: دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا.
ابو نواس، الحسن بن هانی. دیوان أبی نواس. تحقیق احمد عبدالحمید الغزالی. بیروت: دارالکتاب العربی، 1984م.
اوحدی مراغی اصفهانی، اوحدالدین بن حسین. کلیات اوحدی اصفهانی. تحقیق سعید نفیسی. تهران: امیر کبیر، 1340 ش.
بشّار بن برد. دیوان بشّار بن برد. تحقیق محمد الطاهر بن عاشور. قاهره: لجنة التألیف والترجمة و النشر، 1950م.
خالقی مطلق، جلال. «ویس و رامین». دانشنامۀ زبان و ادب فارسی. به سرپرستی اسماعیل سعادت. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، 1395ش.
الخزرجی، عاتکه. العباس بن الأحنف. بغداد: وزارة الاعلام، 1977م.
خطیب بغدادی، احمد بن علی. تاریخ مدینة السلام (تاریخ بغداد). تحقیق بشّار عوّاد معروف. بیروت: دارالغرب الاسلامی، 2001م.
زاهدف، نظام‌الدین. دورۀ عربی زبانی در ادبیات فارسی .ترجمۀ پروین منزوی. تهران: دشتستان،1380ش.
شوقی، احمد. الموسوعة الشوقیة. تحقیق ابراهیم الأبیاری. بیروت: دارالکتاب العربی، 1419ق.
طه حسین. حدیث الأربعاء. قاهره: دارالمعارف، 1998م.
العباس بن الأحنف. دیوان العباس بن الأحنف. بیروت: دار صادر، 2008م.
عنصری بلخی، ابوالقاسم حسن بن احمد. دیوان عنصری بلخی. تصحیح سیدمحمد دبیرسیاقی. تهران: کتابخانۀ سنائی، 1363ش.
عیوضی، رشید. «ده‌نامه‌گویی در ادب فارسی و ده‌نامۀ حریری». نشریة دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی [تبریز]. 27/4 (مسلسل 116) (زمستان 1354): 525-560.
فخرالدین اسعد گرگانی. ویس و رامین. تحقیق محمد جعفر محجوب. تهران: کتابخانۀ ابن سینا، 1337ش.
فرخی سیستانی، علی بن جولوغ. دیوان حکیم فرخی سیستانی. تصحیح سیدمحمد دبیرسیاقی. تهران: کتاب‌فروشی زوّار ،1371ش.
مجمل التواریخ و القصص. ویرایش سیف‌الدین نجم‌آبادی و زیگفرید وبر. نکارهوزن: دوموند، 2000م.
میرخواند، میرمحمدبن سید برهان. تاریخ روضة‌الصفا. تهران: خیام، 1338ش.
مینورسکی، ولادیمیر. «ویس و رامین». ترجمۀ مصطفی مقربی. فرهنگ ایران‌زمین. ج4 (1335ش): 3-73.
وضّاح الیمن، عبدالرحمان. دیوان وضّاح الیمن. تحقیق محمد خیر البقاعی. بیروت: دارصادر، 2012م.