نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد زبان و ادبیات عربی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی

10.22034/nf.2022.167955

چکیده

ادبیات پارسی وتازی در زمینه‌های گوناگونی دادوستد فرهنگی با هم داشته‌اند. یکی از این زمینه‌ها، موضوع سروده‌هاست: به روشنی می‌توان نمونه‌های فراوانی را از تأثیر سروده‌های تازی در اشعار پارسی و برعکس، ملاحظه کرد. دو نمونه‌ای که در این نوشتار با تفصیل بیشتر بررسی می‌شوند یکی نامه‌های منظوم عاشقانه میان عاشق ومعشوق و دوم تغزل در شکل گفت‌وگویی آن است که هر دو تحت تأثیر ادبیات و فرهنگ ایرانی و از طریق شاعران ایرانی‌تبارِ تازی‌سرا وارد ادبیات عربی شده‌اند. به طور خاص، به سروده‌های بشّار بن بُرد تُخارستانی و عباس بن اَحنَف در نامه‌های منظوم عاشقانه و وضّاح الیمن و ابونُواس در تغزل گفت‌وگویی پرداخته شده است. به عنوان پیشینه، به منظومۀ ویس و رامین و سنت «ده‌نامه»سرایی نیز اشارت رفته است.

کلیدواژه‌ها

آقا بزرگ طهرانی، محمد محسن. الذریعة إلی تصانیف الشیعة. تحقیق علی‌نقی منزوی و احمد منزوی. بیروت: دارالأضواء، 1983م.
ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم. الشعر و الشعراء. تحقیق احمد محمد شاکر. قاهره: دارالمعارف، 1966م.
ابن کثیر، ابوالفداء اسماعیل. البدایة و النهایة. بیروت: مکتبة المعارف، 1990م.
ابوالفرج اصفهانی، علی بن الحسین. کتاب الأغانی. بیروت: دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا.
ابو نواس، الحسن بن هانی. دیوان أبی نواس. تحقیق احمد عبدالحمید الغزالی. بیروت: دارالکتاب العربی، 1984م.
اوحدی مراغی اصفهانی، اوحدالدین بن حسین. کلیات اوحدی اصفهانی. تحقیق سعید نفیسی. تهران: امیر کبیر، 1340 ش.
بشّار بن برد. دیوان بشّار بن برد. تحقیق محمد الطاهر بن عاشور. قاهره: لجنة التألیف والترجمة و النشر، 1950م.
خالقی مطلق، جلال. «ویس و رامین». دانشنامۀ زبان و ادب فارسی. به سرپرستی اسماعیل سعادت. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، 1395ش.
الخزرجی، عاتکه. العباس بن الأحنف. بغداد: وزارة الاعلام، 1977م.
خطیب بغدادی، احمد بن علی. تاریخ مدینة السلام (تاریخ بغداد). تحقیق بشّار عوّاد معروف. بیروت: دارالغرب الاسلامی، 2001م.
زاهدف، نظام‌الدین. دورۀ عربی زبانی در ادبیات فارسی .ترجمۀ پروین منزوی. تهران: دشتستان،1380ش.
شوقی، احمد. الموسوعة الشوقیة. تحقیق ابراهیم الأبیاری. بیروت: دارالکتاب العربی، 1419ق.
طه حسین. حدیث الأربعاء. قاهره: دارالمعارف، 1998م.
العباس بن الأحنف. دیوان العباس بن الأحنف. بیروت: دار صادر، 2008م.
عنصری بلخی، ابوالقاسم حسن بن احمد. دیوان عنصری بلخی. تصحیح سیدمحمد دبیرسیاقی. تهران: کتابخانۀ سنائی، 1363ش.
عیوضی، رشید. «ده‌نامه‌گویی در ادب فارسی و ده‌نامۀ حریری». نشریة دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی [تبریز]. 27/4 (مسلسل 116) (زمستان 1354): 525-560.
فخرالدین اسعد گرگانی. ویس و رامین. تحقیق محمد جعفر محجوب. تهران: کتابخانۀ ابن سینا، 1337ش.
فرخی سیستانی، علی بن جولوغ. دیوان حکیم فرخی سیستانی. تصحیح سیدمحمد دبیرسیاقی. تهران: کتاب‌فروشی زوّار ،1371ش.
مجمل التواریخ و القصص. ویرایش سیف‌الدین نجم‌آبادی و زیگفرید وبر. نکارهوزن: دوموند، 2000م.
میرخواند، میرمحمدبن سید برهان. تاریخ روضة‌الصفا. تهران: خیام، 1338ش.
مینورسکی، ولادیمیر. «ویس و رامین». ترجمۀ مصطفی مقربی. فرهنگ ایران‌زمین. ج4 (1335ش): 3-73.
وضّاح الیمن، عبدالرحمان. دیوان وضّاح الیمن. تحقیق محمد خیر البقاعی. بیروت: دارصادر، 2012م.