نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• تهمینه عطایی کچویی

استادیار فرهنگستان زبان و ادب فارسی

چکیده

شماری از ابیات قطران تبریزی، گویندۀ معروف قرن پنجم هجری، در لغت‌نامۀ دهخدا به‌ عنوان شاهد آمده‌است. اهمّیت بعضی از این شواهد در آن است که آن واژه‌ها در شعر آن روزگار نمونه‌های فراوان ندارند. مؤلّفان لغت‌نامه، غالباً در ذکر ابیات قطران، به منبع یا منابع کار خود اشاره‌ای نکرده‌اند؛ امّا بررسی‌های ما نشان می‌دهد که منبع اوّلیۀ آنان در ذکر این شواهد، بیشتر، فرهنگ‌های لغت کهن، دیوان چاپیِ شاعر، و احتمالاً بعضی نسخه‌های خطّی بوده‌است. سنجش و مقابلۀ این ابیات با نسخه‌های خطّیِ شناخته‌شده از دیوان قطران، ضبط‌های متفاوت و صورت‌های تازه‌ای از شعر او را به دست می‌دهد که، در بسیاری از موارد، سهوهای راه‌یافته به شواهد قطران در لغت‌نامه را تصحیح می‌کند. گفتنی است که گاه ضبط‌های متفاوتی از شعر قطران در لغت‌نامه نیز در تصحیح اشعار او کارگشا بوده‌است.

کلیدواژه‌ها

• لغت‌نامۀ دهخدا
• قطران تبریزی
• نسخه‌های خطّی
• تصحیح متون