نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محمّدصادق رحمانیان ¹
• منصوره ثابت‌زاده ²
• کامل احمدنژاد ³

¹ دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی؛ دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران‌جنوب

² استادیار زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران‌جنوب؛ نویسندۀ مسئول

³ استادیار زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران‌ جنوب

چکیده

تحلیل انتقادیِ گفتمان نوعی رویکرد بین رشته‌ای است و، با تجزیه و تحلیل متن، در پیِ عرضۀ خوانشی نسبتاً دقیق از آن است. نویسندگانِ این پژوهش بر آن‌اند تا، با بهره‌گیری از روش تحلیل انتقادیِ گفتمان، انعکاس مسائل سیاسی و اجتماعی و فرهنگی و... را در شعرهای کوتاه سیّدحسن حسینی بیابند و به چگونگیِ رابطۀ متقابل شعر (به‌مثابۀ متن) و جامعه و تبیینِ آن بپردازند. در این پژوهش، از میانِ رویکردهای متفاوتی که دربارۀ تحلیل گفتمان وجود دارد، از روش «تحلیل انتقادیِ گفتمان فرکلاف» استفاده شده‌است؛ چراکه، به‌باورِ بسیاری از تحلیلگران، جامع‌تر از دیگر روش‌ها به نظر می‌رسد. روش فرکلاف مبتنی بر سه سطح است: کنش متنی (توصیف)؛ کنش گفتمانی )تفسیر)؛ و کنش اجتماعی (تبیین). در این مقاله، شعرهای کوتاهِ حسینی، به‌صورتِ گزینشی، از مجموعه‌شعرِ نوشداروی طرح ژنریک بررسی و تحلیل شده‌است تا مؤلّفه‌های گفتمان‌مدارِ شعرها در سه سطح تحلیل محتوایی و صوری و اجتماعی بیان شود. در این تحلیل مشخّص شد ویژگی‌های صوریِ زبان شعر حسینی ــ ‌نظیر آواها، واژه‌ها، فعل‌ها، روابط معنایی، عبارت‌بندی‌ها، و انسجام صوری و معنایی‌ــ دارای ارزش و بارِ گفتمانی‌ است و به شعرش جنبۀ عقیدتی می‌دهد. بنابراین، هدف پژوهشگر تبیین نوع گفتمان‌های موجود در شعر حسینی و چگونگیِ پیوندِ آن با ساختارهای اجتماعیِ جامعه است. درنتیجه، گفتمان‌های غالب در شعرِ سیّدحسن حسینی عبارت‌اند از: گفتمان اجتماعی، فرهنگی، اخلاق‌گرایانه، و سیاسی. بارزترین گفتمان در شعرِ او گفتمان اجتماعیِ انقلاب‌محور است.

کلیدواژه‌ها

• شعر کوتاه
• شعر انقلاب اسلامی
• زبان‌شناسی
• تحلیل انتقادیِ گفتمان
• نوشداروی طرح ژنریک
• سیّدحسن حسینی

عنوان مقاله [English]

A Discourse Analysis of Short Poems of Seyyed Hasan Hosseini

نویسندگان [English]

• Mohammad Sadegh Rahmanian ¹
• Mansoureh Sabetzadeh ²
• kamel Ahmadnejad ³

¹ PhD student of Persian language and literature; Islamic Azad University, South Tehran branch

² Assistant Professor of Persian Language and Literature, Islamic Azad University, South Tehran Branch; Responsible author

³ Assistant Professor of Persian Language and Literature, Islamic Azad University, Tehran south Branch

چکیده [English]

Critical discourse analysis is an interdisciplinary approach which scrutinizes texts in order to present a relatively accurate reading of it. This study aims at discovering the way that the political, social and cultural issues are reflected in Seyyed Hasan Hosseini’s short poems by the use of critical discourse analysis in order to explain the mutual relationship between poetry (as text) and the society and then reveal the discourses present in his poetry. From among the different approaches in critical discourse analysis, this essay employs “Fairclough’s methodology of critical discourse analysis” since this method is believed by most researchers to be the most comprehensive method. Fairclough’s analysis rests on three levels of text analysis (description), processing analysis (interpretation) and social analysis (explanation). In this study, a selection of short poems from the collection Noushdarou-ye Tarh-e Jenerik (The Generic Design Panacea) are analyzed in order to extract the ideological elements in the three analytical levels of contextual, formal, and individual and social. The study reveals that the formal characteristics of Seyyed Hasan Hosseini’s poetic language, such as sounds, words, verbs, semantic and synonymous relations, phrases, and formal and semantic coherence of his poems are all loaded with discursive values which give an ideological aspect to his poetry. Therefore, the aim of the researchers is to reveal the existing discourses in Hosseini’s poetry and their relationship with social structures in the society. The dominant discourses in Seyyed Hasan Hosseini’s poetry are discovered to be social, cultural, intellectual, moral and political discourses. The most dominant discourse in the poetry of this poet who belongs to the first generation of Islamic Revolution poets is the social discourse revolving around the Islamic Revolution.

کلیدواژه‌ها [English]

• Short poetry
• poetry of Islamic Revolution
• linguistics
• critical discourse analysis
• Noushdarou-ye Tarh-e Jenerik
• Seyyed Hasan Hosseini