نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• چنگیز مولایی

استاد دانشگاه تبریز

چکیده

چکیده: براساس گواهی‌های متون ایرانی، فرّۀ کیانی به شکل‌‌های مختلف، ازجمله عقاب یا شاهین، قوچ یا رنگ، غُرم و گور تجلّی می‌‌یابد و شاه قانونی ایران را همراهی می‌‌کند؛ امّا در کتاب نهم دینکرد، در ذکر اخبار گمراهی کی‌‌کاوس بر اثر فریبِ دیو خشم و تاختن آن شاه ورجاوند تا لبۀ تاریکی، فرّۀ کیان برخلاف موارد مذکور به صورت «گِل» (با املایِ تک‌غ [TYNA]) ظاهر می‌‌شود؛ لیکن چنین قالبی نه تنها مناسبتی با تجلیّات دیگرِ فرّه ندارد، بلکه با تفکّرات ایرانیان دربارۀ ماهیّت فرّه نیز سازگار نیست. به همین سبب و نیز برمبنای پاره‌‌ای از قراین دیگر، به‌نظر می‌‌رسد املای مذکور در اینجا تصحیفی از ت‌ثب‌غ [TYBA] باشد که در متون پهلوی، هزوارشی برای āhūg «آهو» است. با اعمال چنین تصحیحی، از یک سو گزارش دینکرد دربارۀ تجسّم مادّی فرّۀ کیانی هم‌‌سو و هماهنگ با گزارش متن‌‌های دیگر می‌‌شود و از دیگر سو مفاد این گزارش، تناقضی با تفکرات ایرانیان دربارۀ ماهیّت فرۀ کیانی نخواهد داشت.

کلیدواژه‌ها

• فرّۀ کیانی
• تجلیّات فرّه
• شاهین
• قوچ
• غُرم
• گور
• آهو
• گِل