مقاله پژوهشی
گِل یا آهو؟ (پیشنهادی دربارۀ تصحیح واژه‌ای در کتاب نهم دینکرد)

چنگیز مولایی

دوره 20، شماره 4 ، اسفند 1400، صفحه 3-10

https://doi.org/10.22034/nf.2022.146095

چکیده
  چکیده: براساس گواهی‌های متون ایرانی، فرّۀ کیانی به شکل‌‌های مختلف، ازجمله عقاب یا شاهین، قوچ یا رنگ، غُرم و گور تجلّی می‌‌یابد و شاه قانونی ایران را همراهی می‌‌کند؛ امّا در کتاب نهم دینکرد، در ذکر اخبار گمراهی کی‌‌کاوس بر اثر فریبِ دیو خشم و تاختن آن شاه ورجاوند تا لبۀ تاریکی، فرّۀ کیان برخلاف موارد مذکور به صورت «گِل» (با ...  بیشتر

مقاله پژوهشی
کارکرد وجهی فعل ماضی در فارسی میانه

احسان چنگیزی

دوره 20، شماره 4 ، اسفند 1400، صفحه 11-30

https://doi.org/10.22034/nf.2022.146096

چکیده
  چکیده: در زبان فارسی میانۀ کتابی، ابزارهای مختلفی برای بازنمایی مفاهیم وجهی به‌کار رفته‌است. فعل ماضی یا همان صفت فعلی گذشته که نمود تام را نشان می‌‌داده، در برخی جملات برای دلالت بر امری به‌کار رفته‌است که در آینده اتفاق می‌‌افتد، اما وقوع آن از نظر گوینده کامل است. در چنین بافت‌هایی، فعل ماضی بر مفهوم وجهی قطعیت دلالت کرده‌است. ...  بیشتر

مقاله پژوهشی
تَکوک (ریتون) در شاهنامه؟

ابوالفضل خطیبی؛ کاوس ندایی

دوره 20، شماره 4 ، اسفند 1400، صفحه 31-40

https://doi.org/10.22034/nf.2022.146097

چکیده
  چکیده: در این مصرع از شاهنامه، «یکی بورِ ترکی چو گوری به تن» در اواخر پادشاهی بهرام پسرِ اورمَزدِ (Urmazd) ساسانی از جامِ مَیِ بزرگی سخن رفته‌است که نام آن به صورت‌های «بورِ ترکی» bur-e torki، «پور ترکی» pur-e torki و «تورِ ترکی» tur-e torki تصحیف شده‌اند. در این جستار نشان داده شده‌است که در پشتِ این صورت‌های تصحیف‌شده، واژۀ ...  بیشتر

مقاله پژوهشی
پسوندهای فریب‌کار زبان فارسی (ناگفته‌هایی دربارۀ ساخت‌واژه)

یدالله منصوری

دوره 20، شماره 4 ، اسفند 1400، صفحه 41-52

https://doi.org/10.22034/nf.2022.146099

چکیده
  چکیده: موضوع این گفتار ساخت‌واژه در زبان فارسی است. در این گفتار به واژه‌های مشتق پسوندداری پرداخته‌ می‌شود که مطابق قاعدۀ معمولی ساخت‌واژۀ زبان فارسی، قابل تحلیل نیستند، بلکه شیوه و روش خاصی را دنبال می‌کنند، درواقع جزئی از واژه‌های تاریخی زبان فارسی هستند و روش تاریخی ساخت‌واژی بر آنها حاکم است. این پسوندها عبارت‌اند از: -ار، ...  بیشتر

مقاله پژوهشی
ملاحظاتی پیرامون قرآن قدس بررسی تطبیقی ویژگی‌های زبانی ترجمۀ قرآن قدس با فارسی ‌میانه

نیما آصفی

دوره 20، شماره 4 ، اسفند 1400، صفحه 53-72

https://doi.org/10.22034/nf.2022.146100

چکیده
  چکیده: ویژگی‌های زبانی ترجمۀ قرآن قدس نشان می‌دهد که این متن احتمالاً در محدودۀ سیستان نوشته شده‌است. گونۀ زبانی این متن اختلاف‌های بسیاری با فارسی ‌دری دارد. در حقیقت این گونۀ زبانی جز در مواردی همچون تحولات آوایی که خاص منطقه‌ای است که در آنجا به کتابت درآمده‌است، در باقی موارد شباهت بسیار با فارسی ‌میانه دارد. در این پژوهش به ...  بیشتر

مقاله پژوهشی
تحول فاءِ اعجمی یا صامت دولبی سایشی واک‌دار β از زبان طبری کهن تا زبان مازندرانی

محمدعلی میرزایی؛ حمیده ابراهیمی

دوره 20، شماره 4 ، اسفند 1400، صفحه 73-100

https://doi.org/10.22034/nf.2022.146102

چکیده
  چکیده: از میان زبان‌های ایرانی دورۀ میانه که دارای واج‌‌گونۀ سایشی دولبی واک‌دار β هستند، می‌توان به سغدی، پهلوی اشکانی، فارسی میانۀ ترفانی و بلخی اشاره کرد. واج مذکور که نزد قدما به فاءِ اعجمی نیز معروف است، در متون اولیۀ اسلامی به‌صورت «ڤ»، «ف» و صورت تصحیف‌شدۀ آن، «ق» مضبوط است. اما نکتۀ قابلِ‌توجه این است ...  بیشتر